Çayın Önemli Böcek Zararlıları |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Viet Nam’da Çayın Önemli Böcek Zararlıları
ÂÂÂÂ
9.1 Ürüne hasar veren zararlı böcek nasıl belirlenir ?
9.2 Yaprak veya tomurcuklar üzerindeki küçük emici böcekler
9.3 Yaprak veya tomurcuklar üzerindeki tırtıllar
9.4 Gövde ve dallardaki kırmızı oyuklar
9.5 Gövde ve kökler üzerindeki termitler
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.1 Ürüne hasar veren zararlı böcek nasıl belirlenir ? |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Çayınız üzerinde halihazırda bir böceğin beslendiğini görüyorsanız, o zaman böcekler hakkında bilgi veren bölümün ilgili kesitine bakmalısınız.
Ancak, genellikle tarladaki böcekleri yakalamak veya gözlemlemek güçtür. Sadece çay bitkilerinizde bazı olağan olmayan değişimler ve bazı zararlar oluştuğunu görebilirsiniz. Probleme neden olan böceği henüz tespit edememişseniz, o zaman çay tarlanızda gördüğünüz semptomları bulmak için aşağıdaki tablodan yararlanabilirsiniz. Birkaç farklı semptom, aynı zaman içerisinde oluşabilir. Bu durumda, benzer semptomlar rehberinde ki bölümü okuyunuz.ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Hatırlatma:ÂÂÂÂ Bazı bitki hastalıkları, böceklerden kaynaklanan zararlar gibi görülen semptomlara neden olur (veya bazı kimyasallardan).
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ Semptomlar |
Muhtemel Neden |
ÂÂÂÂ İlgili Bölüm |
Kıvrılan, deforme olan yapraklar |
Yaprak bitleri,ÂÂÂÂ akarlar,ÂÂÂÂ çay sivrisineğiÂÂÂÂ
(ayrıca hastalıklar bölüm11’e bakınız) |
9.2 |
Koyu kahverengi şerit veyaÂÂÂÂ benekli yapraklar |
Kırmızı örümcek akarı,ÂÂÂÂ çay sivrisineğiÂÂÂÂ
(ayrıca hastalıklar bölüm 11’e bakınız) |
9.2 |
Yapraklarda renk değişimi |
Yaprak bitleri,ÂÂÂÂ akarlar,ÂÂÂÂ çay sivrisineği,ÂÂÂÂ
çay yeşil yaprak zararlısı
(ayrıca hastalıklar bölüm 11’e bakınız) |
9.2 |
Yapraklar üzerinde gelişen duman renkli küf |
Yaprak biti,ÂÂÂÂ pul böcekleri |
9.2 |
İpekle bağlanmış veya katlanmış yaprak ve tomurcuklar |
Tomurcuk kıvırıcılar, yaprak bağlayıcılar ve yaprak katlayıcılar |
9.3.1 |
Yapraklarda ki oyuklar |
Tırtıllar |
9.3 |
Kurumuş ölü yapraklar |
Çay sivrisineği,ÂÂÂÂ akarlar,ÂÂÂÂ kırmızı delici,ÂÂÂÂ termitlerÂÂÂÂ
(ayrıca hastalıklar bölüm 11’e bakınız) |
9.2
9.4
9.5 |
Toplayıcıların ve diğer çalışanların derileri üzerindeki yanıklar |
Isırgan tırtıllar ve kemerli tırtıllar |
9.3.3 |
Ana gövde veya dallar üzerinde balçık veya talaş tozundan dışa doğru uzanan tüpler |
Termitler (Karıncalar) |
9.5 |
Bitkinin altındaki zemin üzerindeÂÂÂÂ iri talaş tozu parçaları |
Kızıl deliciler |
9.4 |
|
(Nymph :ÂÂÂÂ Metamorfozu tamamlamamış böceklerin eşeysel olarak olgunlaşmamış şekline verilen ad )ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.2 Yaprak veya tomurcuklar üzerindeki küçük emici böcekler |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Bu böcekler çoğunlukla yaprakların alt bölümleri üzerinde veya tomurcukların iç bölümünde bulunur. Genellikle beslenme yoluyla hasar verdikleri yapraklar kıvrılır, solar ve kurur.ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.2.1 Çay Yeşil Yaprak Zararlısı |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ
Bilimsel adıÂÂÂÂ ÂÂÂÂ :ÂÂÂÂ Empoasca onukii,ÂÂÂÂ Empoasca vitis, veya
ÂÂÂÂ Jacobiasca formosanaÂÂÂÂ
(Takım Homoptera, Familya Cicadellidae; bazen Jassidae familyası olarak da adlandırılır).ÂÂÂÂ
Bu türlerin birkaç tanesi aynı zaman içinde görülebilir.
Çay yeşil yaprak zararlısı Viet Nam’ın kuzey bölümünde ki çay yetiştiricileri için en büyük zararlı problemlerinden biridir.
Tanımlanması ve Davranışı
Yaprak zararlıları direkt gün ışığında yaşayamazlar ve bu nedenle yaprakların alt yüzeyinde kalmayı tercih ederler. Yürüdükleri zaman yan olarak hareket ederler. Bitkide rahatsız edildiklerinde çok hızlıca diğer bir alana sıçrarlar.
ÂÂÂÂ
Erişkin yaprak zararlıları 2-4 mmÂÂÂÂ uzunluğunda ve pirinç fidelerinin yeşil rengine sahip tirler. Kanatları saydam ve yeşildir. Yeşil yaprak zararlısı nymph’leri kanata sahip değildir ancak hareketsizken erişkinlerine benzedikleri görülür.ÂÂÂÂ
Yeni yumurtadan çıkan bir nymph, kavuzlu bir pirinç kapsülünden birazcık büyüktür, saydam beyaz renklidir. Yeşil renk yaşlı nympal aşamada (deri dökme arası zaman) oluşur ve bir deri dökme zamanı arasında öncekinden biraz daha büyür. Son deri dökme zamanı aralığında yaklaşık olarakÂÂÂÂ 2 mmÂÂÂÂ uzar.
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Yaşam Döngüsü
Yumurtalar, özellikle boğum aralarındaki yeni çay tomurcuklarının yumuşak dokusu içerisinde bulunur. Bir tomurcukta 1-7 yumurta bulunabilir. Bir dişi yaşam süresi boyunca 100’den fazla üretebilir. Nymph’ler, üretilen yumurtalardan sıcaklığa bağlı olarak 5-10 gün sonra çıkarlar.
Nymph aşaması süresince 4 kez deri dökerler. Diğer bir ifadeyle nymph bir yetişkin olana kadar 4 kez deri döker.
İklime bağlı olarak nymph aşamasının toplam süresi 7-16 gündür (sıcak havalarda daha hızlı). Böylece bir jenerasyonu tamamlamak yaprak zararlıları için 12-30 gün alır (yumurtalar yerleştirildikten sonra, yeni yetişkinlerin kendi yumurtalarını yerleştirmeye hazır olmalarına kadar).ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Bir yılda 10 jenerasyona ulaşabilirler.ÂÂÂÂ
Yetişkinlerin yaşam süresi 14-21 gündür, dişiler genelde erkelerden daha uzun yaşar.
Bitkiye Zararı ve Bitki Toleransı
Hem nymph’ler hem de yetişkin yaprak zararlıları, yapraklardan öz suyu emmek için iğneye benzer ağız bölümlerini kullanır.ÂÂÂÂ Yapraklarda yaralar meydana getiren zararlının bu yolla beslenmesiyle yapraklar küçük sarı beneklerle kaplanmış olur. Özellikle kuru koşullar altında yapraklardan beslenmeleri kolaylaşır, üst kısım kupkuru olur. Daha az etkilenmiş yapraklar mor bir renge sahip olur. Bitkilerin diğer bölümlerince besinlerin alımını önleyerek bitki dokularında hasarın oluşması yoluyla ve öz suyun emilmesi yoluylaÂÂÂÂ bitkide zarara neden olurlar.
ÂÂÂÂ
Yeni dikilen çay bitkileri için özellikle 4-5. aydan sonra yeşil yaprak zararlısı yeni sürgünlerin kurumasına neden olur. Bitki daha yavaş büyür ve büyüme gerilemiş olur.ÂÂÂÂ
Beslenme uzun süreli ve sürekliyse, çay bitkileri yeni dikilmiş olsalar bile ölürler.
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Büyük çay bitkileri (dal oluşturma aşamasında ve yaşlı) yaprak zararlısının beslenmesine karşı daha çok toleranslıdır. Bununla birlikte, yüksek popülasyonlarda ki yaprak zararlıları, çay tomurcuk kalitesini ve verimi çok düşürür.
Doğal Düşmanları
Gri beyaz örümcek, siyah örümcek, uzun bacaklı örümcek ve küçük siyah örümcek gibi farklı türlerdeki örümcekler yeşil yaprak zararlısının predatörleri oldukları tespit edilmiştir.ÂÂÂÂ
Canabid kara böceği, dişi kanatlı böcek ve yusufçuk yeşil yaprak zararlısıyla beslenir. Tüm bu doğal düşmanlar hem genç hem de yetişkin yaprak zararlılarını avlar, ancak nymph’leri tercih ettikleri görülmüştür.
Yaprak zararlılarının Viet Nam’da ki parazitleri hakkında hemen hemen bilgiye sahip değiliz. Ancak Taiwan’da birkaç parazit yumurtası tanımlanmıştır. Bu Taiwan parazitleri, Viet nam’da bulunan kahverengi bitki zararlılarının (bir pirinç zararlısı) parazit yumurtalarıy la çok yakından bağlantılıdır.
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Çay Yeşil Yaprak Zararlısının Predatörleri
Çay tarlasında genellikle sayısız miktarda örümcek bulunur. “küçük siyah örümcekler”i Thai Nguyen’de ki tarla çalışmaları sürecinde tespit ettik. Ancak, böcek hayvanat bahçe sinde diğer örümcek türleriyle birkaç yaprak zararlısını karşılaştırarak bu örümcek türünü keşfettik. “Uzun bacaklı örümcek1in tam zıddıdır. Uzun bacaklı örümceklerin yoğunluğu sık sık düşmesine rağmen, bu örümceğin avlanma kapasitesi daha yüksektir; ortala olarak bir uzun bacaklı örümcek günde 4 – 5 yaprak zararlısı yer.
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Çay Yeşil Yaprak Zararlılarının Parazitleri
Taiwan’da çok sayıda yaprak zararlısı parazit yumurtası tanımlanmıştır. Bu parazitler, Kuzey Viet Nam’da bulunan pirinç kahve rengi bikri zararlılarının parazit yumurtalarının benzeri olan aynı jenerasyona aittir.ÂÂÂÂ Taiwan’da ki bazı çalışmalarda parazitler yoluyla çay yaprak zararlısı yumurtalarının %60 kadarının öldürüldüğü ve yaprak zararlılarının kontrolün de önemli bir rol oynadıkları tespit edilmiştir.
ÂÂÂÂ
Yönetim Uygulamaları : Önleme ve Kontrol
a.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ Önleme
ÂÂÂÂ
Yaprak zararlısına tolerans gösteren güçlü bir ürün yetiştirmek.ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Güçlü bir ürüne sahip olmak için uygun yetiştirme tekniklerini uygulamak yaprakÂÂÂÂ zararlılarının kontrolünde çok önemlidir. Budama ve hasat doru zaman da tamamlanmazsa yaprak zararlılarının bir çoğu tarlada yumurtadan çıkacak ve çay bitkilerinin gelişimini zayıflatacaktır. Uygun gübre yönetimi ayrıca önemlidir, gerekli tüm elementlerin verildiğinden emin olunmalıdır.ÂÂÂÂ
Sık toplamayla, yaprak zararlılarının yumurtalarını kaldırmak.
Toplama sıklığı yaprak zararlısı popülasyonunu sınırlamada önemli bir rol oynar. Toplama kısa aralıklarla yapıldığı zaman, tomurcuklara bulaşma kriterine dayalı olarak bir ay içerisinde tamamlandığında yumurtaların bırakılması için uygun ortamların sayısı azalmış olur. Ayrıca, tomurcukların hasat edilmesi ile bir çok yumurta açılmadan önce tarladan uzaklaştırılmış olacaktır.
Zararlıları azaltmada kullanılan doğal düşmanlar yoluyla koruma
Doğal düşmanlar tarafından özellikle örümcekler yoluyla bir çok yaprak zararlısı öldürülür. Bu neden den dolayı doğal düşmanlarla koruma, yaprak zararlılarının daha iyi kontrolü için çok önemlidir. Bunu gerçekleştirmek için pestisitlerin kullanımını mümkün oldu ğunca sınırlandırmak gereklidir.ÂÂÂÂ Bi-58,ÂÂÂÂ Wofatox,ÂÂÂÂ MonitorÂÂÂÂ gibi geniş spektrumlu pestisitlerin kullanımı yoluyla doğal düşmanlar yok edildiği için yaprak zararlısı problemi sıklaştıran en kötü uygulamadır.ÂÂÂÂ Özellikle yeni sürgün gelişimini teşvik etmek için düzenli olarak Monitor kullanımı bir çok doğal düşmanı öldürür. Bu pestisitlerin kullanımı ile yaprak Zaralısı probleminin daha da büyüdüğüne inanılmaktadır ve sonra çay zararlılarını tek bir böcekle kontrol etmek daha güç olacaktır.
Ürün yönetimi yoluyla doğal düşmanları teşvik etmek
Doğal düşmanların barınmasını sağlamak için yaralı yabancı otların büyümesine izin vermek veya sıralar arasını örten ürünler dikmeye ihtiyaç vardır. Sıralar arasını malçlama, predatör popülasyonunun yükselmesini teşvik etmeye yardımcı olacaktır.
Gölge ağaçları dikmek
Gölge ağaçları (muong la nhon gibi) altında gelişen çayda, yaprak zararlıları azalma eğilimindedir. Malçlama, nem oranının artmasına yardımcı olduğundan dolayı yaprak zararlısı popülasyonunu azaltır.
Yaprak zararlısı salgınını önlemek için diğer yollar
Çayın haricindeki diğer konakçı bitkilerin pek çoğu bilinmemektedir. Bu nedenle yaprak zararlısının kontrolüne yardımcı olacak sıralar arasında veya tarla yakınlarında ki bitkilerin elemine edilip edilmeyeceği hakkında bilgi mevcut değildir. Bu konuda daha fazla bilgi elde etmek için çay tarlalarının yakınlarındaki yabancı otlar ve çalılar üzerinde bulunan yaprak zararlıları için araştırmalar yapmak çiftçiler için yararlı olacaktır.
b. Tarlanın İzlenmesi ve Karar Vermek
Genel olarak iki zaman periyodunda yaprak zararlısı popülasyonu çok yüksek olur:
Mart - Nisan ve Eylül - Aralık. Bu, ürün koşulları ve iklimin elverişliliğinden kaynaklanır. Aşırı miktarda yağış ve aşırı kuru hava zararlının gelişimi için elverişli değildir.
Yaprak zararlısının gelişimi çok hızlı olduğundan, örnekleme her hafta yapılmalıdır. Yaprak zararlıları için yapraklar üzerinde tam bir araştırma yapmak yaprak zararlısının küçük ve çok hareketli olmasından dolayı zor olacaktır. Bu problemin üstesinden gelmek için basit bir tuzak kullanılır.ÂÂÂÂ Çay bitki kanopisi (bitki taç iz düşümü) altına yaklaşık olarak 45o’lik bir açıyla tutturularak kullanılan 20 x 20 xÂÂÂÂ 5 cmÂÂÂÂ boyutunda bir tuzak önerilirÂÂÂÂ ve sonra hafif bir şekilde bitkiye üç kez vurulur. Tuzaktaki yaprak zararlısı miktarı sayılır. Ölçümlemeler, her tarlada en az 10 ayrı bölgede yapılmış olmalıdır.
Not:ÂÂÂÂ Yaprak zararlılarının tuzak içerisinde tutulmasını sağlamak için, ince bir sabunlu su veya gres tabakası bulundurulmalıdır.
c.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ Kontrol Metodu
Karar vermeniz için sadece kaç tane yaprak zararlısı tespit etmiş olduğunuz değil, ayrıca;ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
-Çayınız kaç yaşında (genç çay bitkileri yaprak zararlısına karşı daha duyarlıdır)
-Birkaç hafta sonunda yaprak zararlısı miktarındaki değişim ne kadardır (yükseldi mi veya azaldı mı ?)
-Tespit etmiş olduğunuz doğal düşman miktarı
-Hava tahminleri (yağmurlu havalar yaprak zararlısı kontrolüne yardımcı olur)
-İlaçlama yapmadan yaprak Zaralısını kontrol edip edemediğiniz (örneğin: daha sık toplama yoluyla)
İlaçlamanın gerekli olduğuna karar vermişseniz,ÂÂÂÂ pyrethroidÂÂÂÂ ve benzeri geniş spektrumlular gibi bir çok doğal düşmanı öldürecek olan insektisitlerden kaçının. Onun yerine, çiftçilerÂÂÂÂ su + sabun solüsyonlarıÂÂÂÂ veya “xuan” ağacı gibi (bilimsel adı; Melia azadirachta) gibi bazı botanik pestisitleri kullanmalıdır. Her bir ilaçlama, yaprak zararlılarının çoğunlukla bol olduğu yaprakların altlarına yapılmalıdır.
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.2.2 Çay Sivrisineği |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Bilimsel adı :ÂÂÂÂ Helopeltis antoniiÂÂÂÂ orÂÂÂÂ Helopeltis theivora (= H. theobromae)ÂÂÂÂ
(Order Hemiptera, Family Miridae). Bu türlerin her ikisi de aynı zamanda mevcut olabilir.
Çay sivrisineği, Kuzey Viet Nam’da ki çay yetiştirme bölgesinin çoğunda tespit edil miştir. Hem genç hem de yetişkin çay sivrisinekleri çay tomurcuklarından öz suyu emerek çay bitkilerine zarar verirler.
Tanımlanması ve Davranışı
Erişkin dişi çay sivrisineği yaklaşık olarak 5-10 mmÂÂÂÂ uzunluğundadır. Erkek biraz daha küçük yaklaşık olarakÂÂÂÂ 4 mmuzunluğundadır. Hem dişi hem de erkek çok büyük bir sivrisinek gibi görünür. Böceğin başı geniş sarı çizgili kahverengi ve küçük boyunludur. Gözleri kahve rengimsi siyahdır. Zararlının baş bölümünden arkaya doğru uzanan, koyu ve ince uzun kahve rengi antenler mevcuttur. Zararlı sırtında dışa doğru uzanan küçük bir sopaya (club) sahiptir, başlarının üzerinde küçük bir iğne görünümündedir. Zararlının bacakları koyu sarı veya bakır rengindedir. Dişilerinin vücutları (abdomen) yeşildir (pirinç fidesinin renginde). Erkekler daha mavimsi bir renge sahiptir.
Güneşli veya sıcak periyotlarda yetişkin çay sivrisinekleri günün serin bölümlerinde daha aktiftirler. Günün en sıcak zamanında çay sivrisinekleri çay yapraklarının altına gizlenir ve tespit edilmeleri güçleşir. Bulutlu serin günlerde, çay sivrisineği tüm gün süresince aktiftir. Soğuk aylarda, çay sivrisineği çoğunlukla günün ılık bölümlerinde aktiftir (öğleden, öğleden sonra 15:00’a kadar).
Genç nymph’leri küçük bir karınca gibi görünür ve rengi bakırdan turuncu yelişe kadar değişir.Nymph’ler tomurcukların yakınındaki genç yapraklarda veya tomurcuk üzerinde 2-3 bireylik gruplar halinde bulunur. Yaşlı nymph’ler yeşilimsi sarıdır, sopalı ve yassı kanatlıdır. Nymph’ler rahatsız edildiklerinde kendilerini bitkiden uzağa atarlar.
Yumurtaları ovaldir ve açık beyaz bir renge sahiptir. Yumurtalarını yeşil bitki sapları nın içine yerleştirme eğilimindedirler. Yumurtalar küçük, eşit olmayan boyda iki tüyle sonlanır. Güçlü bir büyüteç kullanırsanız, yumurtaları gizlendikleri yerden dışarı doğru uzanan tüylerini görebilirsiniz.
ÂÂÂÂ
Yaşam Döngüsü
Dişi bir çay sivrisineği 12 – 74 yumurta üretebilir. Yumurtaları 2-3’lük gruplar halinde veya tek yumurta olarak genç bitki saplarının içerinse bırakma eğilimdedir. Yumurtalar hava sıcaklığına bağlı olarak 5-10 gün sonra çatlayacaktır (ılık sıcaklıklarda daha hızlı).
Nymph aşaması süresince 5 deri yenileme aralığı vardır. Diğer bir ifadeyle nymph, bir yetişkin olana kadar 4 kez deri döker. Nymph aşamasının toplan süresi iklime bağlı olarak 9-19 gündür.
Yetişkin çay sivrisinekleri, son tüy dökümünden sonraki 2-3 gün içinde çiftleşmeye başlarlar. Çiftleşmeden yaklaşık 1-3 gün sonra yumurtalarını yerleştirmeye başlarlar. Zararlı için bir jenerasyonu tamamlamak (yumurtalar bırakıldıktan sonra yeni bir yetişkinin kendi yumurtalarını bırakmaya hazır olduğu zaman) ortalama olarak 17-35 gün alır (mevsime bağlı olarak). Yılda yaklaşık 8 jenerasyon vardır.
Bitkiye Zararı ve Bitki Toleransı
Hem genç hem de yetişkin çay sivri sinekleri sivri bir kamışa benzeyen emici bir ağız yapısına sahiptir. Ağızlarını bitkilerin genç bölümlerini delmek için kullanırlar (genç yaprak veya tomurcukları) ve bitkilerin öz suyunu emerler.ÂÂÂÂ Nymph’leri genelde yetişkinlerden daha ağır hasara neden olurlar çünkü nymph’ler yetişkinlerden daha az hareket ederler.
Çay sivrisineği tarafında emilen bitki bölümünde koyu kahverengi veya dairesel bir leke oluşur. Nymph’ler küçük fakat yetişkinlerden daha çok sayıda emme lekesi yapar. Bir çok emme lekesi olan çay tomurcukları ve sürgünler kıvrılır, kurur ve kararak ürün vermezler. Bazı çiftçiler bunu “sisli yanık hastalığı” olarak adlandırırlar ancak bazı zamanlardaki sisli havaların neden olduğu zararla bir ilgili yoktur.
Çok hasara uğramış olan tomurcuklar toplanmaz ki bu sonraki sürgün gelişimini kötü etkiler. Ayrıca etkilene tomurcuk ve sürgünlerÂÂÂÂ çay gövde cüzamı hastalığıÂÂÂÂ ile sık sık enfekte olur ki bu, gövdeyi bir çok koyu sivilce ile örten veya gövdeyi kabartan bir hastalıktır. Gövde kabarıklığı hasatlığı, çay sivrisineği tarafından ağır bir saldırıya uğradıktan sonraki ikinci ayda görülür. Çok ciddi olarak etkilenmiş çay bitkileri koyu yeşil renkte ve bodurdur. Çay sivrisinekleri, çay tarlasındaki küçük bir alandan başlar ve komşu bitkilere gruplar halinde saldırırlar. Bu çay tarlalarında homojen olmayan bir gelişmenin görülmesine neden olur.
Doğal Düşmanları
Çay sivrisineğinin doğal düşmanları; örümcekler, yusufçuk, peygamber devesi ve bazı karınca türleridir. Bu doğal düşmanlar hem nymph’leri hem de yetişkin çay sivrisineklerini öldürür. Çay sivrisinekleri ile beslenen bazı predatörlerde mevcuttur (dişi kara böcek, ve toprak kara böceği gibi).
Yönetin Uygulamaları : Koruma ve Kontrol
a.ÂÂÂÂ Koruma
Bitkilerde yenilenmeye yardımcı olacak bakım ve uygun toplama
Daha sık toplama programı, çay sivrisineği yumurtalarını kaldırmak için yaralıdır. 10–15 gün arayla toplama büyük miktarda hasara neden olacak kadar çoğalmadan önce zararlı yumurtalarını ve genç zararlıları kaldırır. Tomurcukların tümü toplanmaya çalışılır, çok hasarlı olanlar varsa onlar hasat edilmez. Çünkü hasarlı sürgünleri toplamak aynı bölgede yeni sürgünleri geliştirmek için bitkiyi teşvik eder. Ayrıca korumaya yönelik doğru uygulamalar, çayın yeni sürgün üretimini hızlandırır. Tarla ciddi olarak etkilenmişse, hafif veya orta derecede budama çay sivrisineği popülasyonunu çok fazla sınırlandıracaktır.
ÂÂÂÂ
İnsektisit kullanımını azaltarak, doğal düşmanları korumak
Her bir pestisit uygulamasının ardından doğal düşmanların popülasyonunda dramatik bir azalma olur. Bu doğal düşmanlar, diğer zararlılara veya çay sivrisineğine karşı üretilen insektisitlerden az miktarlarda kullanılarak korunur.ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Çay sivrisineğine besin sağlayan ağaçları elemine etmek
Bu ağaçlar çay tarlasından veya tarla yakınından temizlenmelidir. Yakında yabani bitkiler veya ağaçlar varsa çay sivrisineğinin neden olduğu beslenme lekeleri için yabani bitki ler kontrol edilir, böylece çay sivrisineği için besin sağlayıp sağlamadıkları belirlenebilir. Veya, çayınızda bazı çay sivrisinekleri tespit etmişseniz bir böcek hayvanat bahçesindeki yabani bitki ve ağaçlardan beslenen çay sivrisinekleri ile karşılaştırınız.
Bir “böcek hayvanat bahçesinde” üzerinde çay sivrisineğinin beslendiği ağaçları veya beslenme lekelerinin çok fazla görüldüğü her bir yabani ağaç temizlenmelidir. Bilindiği üzere, çaya gölge sağlamak için sık sık kullanılan “muong la nhon” ağacı (Indigofera zollingeriana) üzerinde çay sivrisineği beslenmez.
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Çayın çok aşırı gölge altında büyümediğinden emin olmak
Çay sivrisineği nemli koşulları ve ılıman sıcaklıkları tercih eder. Aşırı gölge koşulları altında çay sivrisineği popülasyonunun sık sık yükselmesinin nedeni budur. Örneğin; “keo” ağacı (Acacia arabica), PAM programının bir parçası olarak çay tarlalarına sık sık dikilir. Ancak, keo’nun sık ormanlar oluşturduğu koşullarda çay dikilmemesi önerilir çünkü çay bitkileri aşırı gölge almış olacaktır. Çayınız gölge ağaçları altında büyüyorsa, budama yoluyla ağacın bakımını yaparak çok aşırı gölge yapmadığına emin olmalısınız. Yıllarca çay sivrisinekleri ile sorun yaşıyorsanız, gölge ağaçlarını elemine etmeli veya azaltmalısınız. Unutulmamalıdır ki; tarlanın tümünde gölge yoksa, bu kez de diğer böceklerle daha fazla problem yaşayacaksınız (örneğin; yaprak zararlıları, thrips ve kırmızı örümcek akar’ları).
b.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ Tarlayı İzlemek ve Karar Vermek
Yüksek nemde (%90 ve üzeri) ve sıcaklık 20-27oC aralığında olduğu zaman çayÂÂÂÂ sivrisineği popülasyonu çok hızlı yükselir. Bu nedenle, yağışlı mevsimin çok rutubetli ayları süresince çay sivrisineği çok zarar verir. Uzun yıllar boyunca çay sivrisineği aşağıdaki döngüyü izler;
ÂÂÂÂ
Nisan –Mayıs :ÂÂÂÂ Küçük miktarlarda ortaya çıkmaya başlar ve az miktarda zararlı olur.
Temmuz - AğustosÂÂÂÂ :ÂÂÂÂ Popülasyon zirvesi, ciddi şekilde hasara neden olur.
Ekim - Aralık :ÂÂÂÂ Yüksek popülasyon orta derecede hasara neden olur.
ÂÂÂÂ
Bu periyotlar süresince, çay sivrisineğine karşı aylık özel bir bakım olarak tarımsalÂÂÂÂ ekosistem analizlerini yaptırmalısınız. Çiftçiler insektisit uyguladıktan sonra bile, çay sivrisineği için kontrolü sürdürmelidir.
Çay sivrisineklerini ölçümlemek için iki model önerilir: her bir tomurcuktaki böceklerin ortalama miktarını hesaplamak veya etkilenmiş tomurcukların yüzdesini hesapla mak (tomurcuklardaki beslenme lekeleri, kararmalar ve pörsüme vb.). Etkilenmiş tomurcuk yüzdesini hesaplamak daha kolaydır. Ancak hasar görmüş tomurcukların ne zaman etkilendiği ni söylemek zordur. Çay sivrisineğini salgını ardından ilaçlama yapılmamalıdır, tarladaki zarar önceden durdurulmalıdır.
Her hangi bir zararlı için sadece kaç tane zararlı olduğunu kontrol ederek veya karar verilmemelisiniz veya ne kadar hasara neden olduğuna bakarak. Onun yerine :
-Çay sivrisineği miktarı be kadardır veya birkaç hafta sonra etkilenmiş tomurcukların değişimi nasıldır (büyüyorlar mı, büyümüyorlar mı?).ÂÂÂÂ
-Tarlanızda tespit etmiş olduğunuz doğal düşman sayısıÂÂÂÂ
-Hava tahminleri (sıcak kuru hava çay sivrisineği kontrolüne yardımcıdır).
-İlaçlama yapmaksızın çay sivrisineğini kontrol edip edemediğiniz (örneğin; daha sık toplama yoluyla).
ÂÂÂÂ
İlaçlamanın gerekli olduğuna karar verirseniz,ÂÂÂÂ pyrethroid’ler veÂÂÂÂ geniş spektrumlu insektisitleriÂÂÂÂ kapsayan bir çok doğal düşmanıda öldürecek olan insektisit lerden kaçının. Onun yerine, seçici bir insektisit kullanın. Çay sivrisineğinin çok aktif olduğu zaman (sabah erken, öğleden sonra) günün serin bölümleri süresince ilaçlama yapın.
ÂÂÂÂ
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.2.3 Akar’lar (Kırmızı Örümcek Akarı) |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ
Bilimsel ve ingilizce isimleri yandaki tabloda gösterilmiştir. Birkaç akar türü aynı zaman içinde bulunabilir.ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Akarlar böcekler gibi küçük hayvanlardır. Bilim adamları akarların çoğu 8 bacağa sahip olduğundan dolayı (böcekler asla 8 bacağa sahip olmaz) akarları böcek olarak adlandırmazlar.ÂÂÂÂ
Akarlar yaprakların öz suyunu emdiğinden dolayı yapraklarda renk değişimine, bükülmeye kurumaya ve hatta kopup düşmeye neden olurlar.ÂÂÂÂ
Çay’da akarlar yaprak üzerinde bulunur, yaprak merkezi damarının yakınlarında yoğunlaşırlar.ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Bir akar olan, kırmızı örümcek akarı Viet Nam’da önemli bir çay zararlısıdır. Çay karlarının diğer tipleri Viet Nam’da henüz yaygın değildir, ancak diğer ülkeler için önemli zararlılardır ve Viet Nam’da ki yeni çay varyeteleri üzerinde artmakta oldukları görülmektedir (örneğin; Japonya’dan ithal edilmiş olanÂÂÂÂ YabukitaÂÂÂÂ varyetesi üzerinde).ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
Güney Asya’da Çay Üzerinde ki Akar’lar
ÂÂÂÂ
Burada komşu ülkelerdeki çay üzerinde bulunan bazı akar türlerinin listesi bulunmak tadır. Gerçekte, Çay Araştırma Enstitüsü Viet Nam’da ithal edilmiş olan yeni çay varyete lerinin bazıları üzerinde bu akarların bir kısmını tespit etmeye başladığını rapor etmektedir.ÂÂÂÂ
Böylece çay tarlaları onlar için izlenmiş olacak ve araştırmacılar ile çiftçiler bu yeni akarlar hakkında bilgi edinmiş olacaktır.
Tanımlanması ve Davranışı
ÂÂÂÂ
Akarlar küçük olduklarından dolayı, neden oldukları semptomlara dayanılarak tanım lanmaları daha doğrudur. Ancak unutulmamalıdır ki; semptomlar bir mevsimden diğerine ve bir çay varyetesinden diğerine çeşitlilik gösterebilir. Böylece, semptomlara dayalı bir tanımlama kesin olmayan bir yargıdır. Olası tanımlamanızı doğrulamak için bir mikroskop altında akarların belirlilerine bir uzman bakmalıdır.
ÂÂÂÂ
a.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ Semptomlara dayalı tanımlama
ÂÂÂÂ
Semptomlar sürgünler üzerindeyse (körpe yeni sürgünler) muhtemelen sarı akar neden olmuştur. Sarı akarlar, sürgülerde; solma, kıvrılma, durgunlu ve sık sık deformasyona neden olurlar. Ayrıca sürgün yapraklarının alt bölümlerinde sarı akarlar yaprak orta damarı boyunca mantar benzeri kahverengi bir şerit gibi kurumuş dokulara neden olurlar. Dikkat edilmesi gereken, Bu tip bir hasar kıvrılan tomurcukların içerisinde beslenen thrips’lerinde neden olduğudur.
ÂÂÂÂ
Semptomlar büyüyen yapraklar üzerindeyse (olgun yaprak), aşağıdaki tablo kullanılarak ve sonraki sayfalar üzerindeki resimlere bakılarak hangi akar olduğuna karar verilebilir.
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
b.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ Biçim ve Davranışa Dayalı TanımlamaÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Çok küçük olduklarından dolayı hem kırmızı örümcek akarı hem de kırmızımsı akarlarÂÂÂÂ göz yardımıyla görülemezler. Ancak, çok güçlü bir büyüteç kullanılması uygun olur.
Kırmızı Örümcek Akarları ;ÂÂÂÂ hem yaprakların kenarları üzerinde hem de yaprağın merkezi damarı boyunca yoğunlaşır. Çok yavaş hareket ederler.ÂÂÂÂ Örümcek akarı grupları sık sık kısa ipeksi bir örümcek ağı ile kendilerini hafifçe örterle. Bu akarların “örümcek” olarak adlandırılmalarının nedeni budur. Örümcek akarları ipeksi iplikleri altında bulunur lar, yaprak yüzeyinde çok yavaş hareket ederler. Diğer akar tipleri ipek üretmez.
Yetişkin kırmızı örümcek akarları yaklaşık olarakÂÂÂÂ 0.5 mmuzunluğunda pembe veya açık kırmızı renklidir. Dişileri daire biçimliyken erkekler daha uzun vücutludur. Yetişkinler ve çok nymph’ler 8 bacağa sahiptir (yumurtadan dışarıya çıktıkları zaman bile genç nypmh’ ler sadece 6 bacaklıdır).Yumurtalar yuvarlak, koyu kırmızı ve parlaktır. Yoğun akar popülas yonu olan yapraklar genellikle yüzeyleri üzerinde bir çok küçük beyaz lekeye sahiptir, bunlar akarların döktüğü boş derilerdir.
Kırmızımsı Akarlar; örümcek akarlarına benzer görünür ancak daha küçük (yaklaşık olarakÂÂÂÂ 0.3 mmÂÂÂÂ uzunluğunda) ve daha yassıdır. Kırmızımsı akarlar, örümcek akarları gibi ipek üretmezler. Yetişkinler ve nymph’lerinin bazılarının vücutları siyah, genelde kırmızıdır. Yaprak yüzeyinin altında yoğunlaşırlar, özellikle petiol (yaprak sapı) ve yaprak tabanında bulunurlar. Yumurtalar, parlak kırmızımsı turuncu ve bitki üzerinde korundukları diğer alanlar yarıklar ve çatlaklarda ki boşluklardır.
Sarı Akarlar; çok genç yaprakların alt bölümleri üzerinde ince bir toz olarak göz yardımıyla çok zor görülebilirler. Güçlü bir büyüteç (10 x) kullanırsanız kehribar veya soluk renkli akarların gerçektende çok küçük, toz gibi olduklarını görürüsünüz.
Mor Akarlar;ÂÂÂÂ Göz yardımıyla görülemeyecek kadar küçüktürler. Güçlü bir büyüteç kullanılırsa mor akarların döktükleri küçük beyaz derilerin yüzlercesini görebilirsiniz. Akarların kendileri mordur ve görülmeleri güçtür, çünkü renkleri yaprağınkiyle kontrast oluş turmaz. Yaprağın her iki yüzeyinde de bulunmalarına rağmen salgın genellikle yaprağın alt yüzeyinden başlar. Çizim de gösterilmemekle birlikte, pembe akarlar, mor akarlara benzer.
Yaşam Döngüsü
Çay üzerindeki tüm akarlar çok kısa bir yaşam döngüsüne sahiptir. Bu nedenle birkaç hafta süresince bile popülasyonları çok hızlı artar.
Kırmızı örümcek akarı, yıl süresince kesintisiz bir çok jenerasyon üretir. Kırmızı örümcek akarı popülasyonları kuru ve sıcak hava koşulları altında çok hızlı gelişir. Yumurta aşamasının süresi genellikle 3 – 8 gündür ve nymph aşaması süresi de genellikle 4 – 12 gün dür. Ilık yaz aylarında 9 günden daha az bir zamanda bir jenerasyonu tamamlar (yumurtadan çıkanın, yeni bir yetişkin olup kendi yumurtalarını bırakmaya hazır olana kadar geçen zaman). Ve her bir dişi yaklaşık 90 yumurta bırakır. Bu nedenlerden dolayı, kırmızı örümcek akarı popülasyonu çok hızlı artar. Soğuk kış aylarında bir jenerasyonun tamamlanması için 28 gün gereklidir. Yetişkinleri ise 10 – 20 gün yaşar.
Kırmızımsı akarlar, her yıl bir çok jenerasyon üretirler. Bununla birlikte her bir jenerasyon için daha çok zaman gereklidir (yaklaşık olarak yumurtlamadan 20 – 47 gün sonra yeni yetişkinlerin yumurta bırakmaya hazır olmalarına kadar). Ayrıca, her bir dişi birkaç yumurta bırakır (her bir dişi yaklaşık olarak 30 yumurta bırakır). Bu nedenlerden dolayı, kırmızımsı akar popülasyonu, kırmızı örümcek akarı popülasyonundan daha yavaş artar. Kırmızımsı akar yetişkinleri, 30 gün veya biraz daha fazla yaşar. Sarı akarlar, sadece 5 gün içerisinde bir jenerasyonu tamamlarlar ! Her bir dişi yaklaşık olarak 20 yumurta bırakır. Mor akarların bir jenerasyonu tamamlamaları içinse yaklaşık olarak 6 – 13 gün gereklidir.
ÂÂÂÂ
Bitki Zararı ve Bitkinin Toleransı
Kırmızı örümcek akarı, çayda çok ciddi bir zararlı problemidir. Yaprakların öz sularını emerler ve yaşlı yaprakların dökülmesine neden olurlar ki bu, fotosentezi azaltır. Çay tarlanızÂÂÂÂ çok ciddi etkilendiği zaman, genç yapraklarda dökülür ki bu, hasat edilen çay veriminde ciddi bir azalmaya neden olur. Bu zararlı tarafından ciddi olarak hasara uğradıktan sonra çay bitkilerinin iyileşmesi uzun zaman alır. Kırmızımsı akarların hasarı, kırmızı örümcek akarının hasarına benzerdir. Ancak kırmızımsı akarlar çok daha yavaş ürediklerinden dolayı, popülas yonları kırmızı örümcek akarı kadar hasar yapacak büyüklüğü erişmez.
ÂÂÂÂ
Sarı akarlar genç yapraklı sürgünlere saldırı, çoğunlukla direkt ve hemen ürün kaybına neden olurlar. Genellikle budamadan sonra çay iyileşir. Salgınlar genellikle hızlı bir şekilde gelişip sonra kaybolur ancak, salgından sonra çayın iyileşmesi uzun bir zaman alır. Bu özelliğinden dolayı çay budaması iyileştirici etki gösterir.
Mor akarlar, çay üzerindeki akarların en az hasar neden olanlarıdır. Ancak çiftçiler dikkatli olmalıdır. Çünkü mor akarlar çok küçüktür ve tarla içerisinde sık sık çiftçilerin dikkatinden kaçarlar. Böylece, beklide çiftçiler onları göremediklerinden dolayı mor akarların önemini düşük olarak algılamış olurlar.
Doğal Düşmanları
Viet Nam’da çay üzerindeki akarlara saldıran doğal düşmanları araştırmak için Le Thi Thu Huong tarafından Thai Nguyen ilinde 1999’da bir master araştırması yürütülmüştür. Buradaki teze göre, en önemli doğal düşmanların bazıları;
*Predatör Akarlar:ÂÂÂÂ Bunlar iri, zararlı akarları yakalayabilen ve alt eden, hızlı yürüyen akarlar/keneler’dir. Bazı predatör akarların (yararlı akarların) bilimsel isimleri;ÂÂÂÂ Phytoseiulus,ÂÂÂÂ Amblyseius,ÂÂÂÂ Typhlodromus, veÂÂÂÂ Mexecheles’dir.
*Küçük Siyah Dişi Kanatlı BöcekÂÂÂÂ (Sticholotis punctataÂÂÂÂ veyaÂÂÂÂ Stethorus cantonensisÂÂÂÂ gibi):ÂÂÂÂ Her ikisinin de larva veya yetişkinleridir. Bu kanatlı böcekler, bir kırmızı örümcek akarından iki kat daha iridir ve görülmesi kolaydır. Büyük siyah kenelere benzerler.
*Küçük Siyah Gergin Kanatlı Böcekler.
*Küçük Ağlar Ören Örümceler:ÂÂÂÂ Yaprakların üzerinde avlanırlar ve yakaladıkları akarları yerler.
*Şerit Kanatlı LarvaÂÂÂÂ (ChrysopaÂÂÂÂ gibi): Diğer Asya ülkeleri için önemli bir predatördür ancak Viet Nam’da ki araştırmada önemli bulunmamıştır. Çiftçiler onları araştırabilir ve Viet Nam’da ki bazı tarlalarda çok önemli olabilirler.
Bu doğal düşmanların tümü, akarların çok yaygın olduğu zaman dilimlerinde bollaşır. Maalesef, zamanlama olarak akarlar daha önce hasara neden olurlar. Böylece çiftçiler çay bitkilerinden akarlar hasar vermeden önce bu doğal düşmanları nasıl bollaştıracaklarını öğrenmelidirler.
Çiftçilerin doğal düşmanların miktarını arttırabilmeleri için çay ürününü nasıl yönetme leri gerektiği hakkında denemeler yapmaya ihtiyaçları vardır.ÂÂÂÂ Örneğin; üstten püskürtme yoluyla su serpildiğinde tarlada daha bollaşan doğal akar düşmanlarını tespit edip, araştırmalıdırlar. Bir sırta takılan tipte püskürtücü ileÂÂÂÂ temiz su püskürtmek, doğal düşmanların miktarını arttırmaya yardımcı olacak mıdır ?
Ayrıca, küçük siyah örümceğe karşılık bazı karınca tipleri Viet Nam’daki akarların doğal düşmanları olabilir.
Çiftçiler akarları yiyen doğal düşmanları Viet Nam’da test etmek için “Böcek Hayvanat Bahçesinde” deneme yapmaları gereklidir.
Yönetin Uygulamaları : Koruma ve Kontrol
a.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ KorumaÂÂÂÂ
Nemi arttırmak için malçmala ve gölge kullanımıÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
Kırmızı örümcek akarı kuru ve sıcak hava koşulları altında teşvik edilmiş olur. GölgeÂÂÂÂ ağaçları dikmek akar popülasyonunu azaltmak için en iyi yollardan biridir. Malçlama, aynı zamanda tarladaki rutubeti arttırmaya yardımcı olur ve böylece akarların kontrolüne yardın eder.
ÂÂÂÂ
Püskürtülen suyun yayarı
Kırmızı örümcek akarı çok küçük bir böcektir, yaprağın yüzeyi üzerinde yaşar böylece basitçe uzağa yıkanmış olur. Yaprağa su püskürtme (az bir miktar sabun ile karıştırılmış temiz su) kırmızı örümcek akarı popülasyonunu azaltmak için çok iyi bir yodur. Özellikle bitkinin toplam tablasına (kanopi katına) püskürtülür. Thailand’da çiftçiler arasında, akarları kontrol etmek için meyve ağaçlarına su püskürtme uygulaması yaygındır.
Tarlanın akar bulunan bölümlerinden dışa doğru yürümeye özen göstermek
Akarlar, çoğunlukla rüzgarla bir yerden diğerine hareket ederler ancak insanların giyecekleri ile de (toplayıcılar ve diğer çalışanlar) taşınırlar. Çalışanlar, çalışmaları süresince tarlada akarların olduğu bölümlerden, tarlanın temiz bölümleri içerisine yürümemeye dikkat etmelidirler.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
Akarları tolere edebilen güçlü bir ürün yetiştirmek
Akar salgını zayıf çay tarlaları ile sınırlı değildir. Bununla birlikte kırmızı örümcek akarlarından kaynaklananÂÂÂÂ ÂÂÂÂ hasar genel olarak daha ciddi boyutta zayıflatıcıdır, ocağı daha çok geriletir. Bu nedenle tarlanın iyi bakımı, kırmızı örümcek akarından kaynaklanan hasarı azaltmada çok önemlidir. Özellikle dengeli gübreleme ve kuru mevsimler boyunca sulama.
Daha az pestisit kullanarak doğal düşmanları korumakÂÂÂÂ
Hemen hemen her bir ürün tipinde pestisit kullanımının ardından akar popülasyonu patlar. Bunu nedeni, pestisitlerin akarları kontrol etmeye yardımcı olan doğal düşmanları öldürmesidir. Bu nedenle, pestisit kullanımını azaltmak, akarların yönetimi için çok önemli dir. Bu, pyrethroid’ler hariç geniş spektrumlu insektisitlerin tümü için geçerli değildir. Pyrethroid’lerin doğal düşmanları öldürerek akar salgınına dene oldukları bilinmektedir. Akarlar için fungusitler dahi salgına yol açabilir.ÂÂÂÂ Bakırlı fungusitlerinÂÂÂÂ (çay’da kurşuni yanıklığı kontrol etmek için kullanılanlar) kırmızı örümcek akarını ve kırmızımsı akarın miktarını arttırdığı net olarak görülmüştür. Buna, akarların hastalanmasına neden olan yararlı mantarları fungusitlerin öldürmesi neden olur. Böylece pestisit ve fungusitleri uygulamayı olabildiğince azaltmalısınız.
Doğal düşmanları, fasulye fideleri üzerinde yetiştirerek avantaj sağlamak
Bu metot Taiwan’da ki çiftçiler için başarılı olmuştur. Ancak, Viet Nam’da henüz denenmemiştir. “Çiftçi Tarla Okulu”ndan mezun olan bazı çiftçilerin araştırma yapmaları için iyi bir konudur. İki çay tarlası sahibiyseniz bu denemeyi yapmanız çok basit olacaktır. Birincide, her ikisi ; kırmızı örümcek akarı ve doğal düşmanı bol olan ve diğer tarlada ise sadece probleme neden olan kırmızı örümcek akarı bulunması durumunda. Kırmızı örümcek akarının doğal düşmanları (büyük, hızlı yürüyen predatör akarlar ve küçük siyah dişi uçan kara böcekler) genellikle akar salgını olduktan sonra fazlalaşır. Kırmızı örümcek akarının önceden çaya hasar vermiş olması, ardından doğal düşmanının fazlalaşması bir problemdir. Kırmızı örümcek akarı ve yavrularına karşı doğal düşmanlara bir avantaj sağlamak için, doğal düşmanlar, kafeslerde ki fasulye fideleri üzerinde yetiştirilirler ve sonra çay plantasyonu içerinse bırakılırlar.
Doğal düşmanları arttırmak için, ilk olarak herhangi bir kap veya saksıdaÂÂÂÂ lima fasulyesiÂÂÂÂ veyaÂÂÂÂ bezelyeÂÂÂÂ yetiştirilir. Fasulye veya bezelye fideleri üzerinde asla herhangi bir insektisit kullanılmamalıdır. Topraktan fidelerin çıkışından yaklaşık olarak 15 gün sonra, fideler üzerine çaydan alınan kırmızı örümcek akarları yerleştirilir. Kırmızı örümcek akarları doğal düşmanları için besin olarak görev yapacaktır. Fasulye üzerine kırmızı örümcek akarları bir kez yerleştirildikten sonra (yaklaşık olarak 10 gün sonra), çay plantasyonundan toplanan doğal düşmanları yerleştirilir. Fasulyeler üzerinde ki doğal düşmanlar fazlalaştığı zaman (yaklaşık olarak 15 gün sonra), fasulye fidelerinin bulunduğu kaplar, henüz doğal düşmanların bollaşmadığı çay tarlalarına taşınır. Doğal düşmanlar fasulye fideleri üzerinden çay bitkilerine hareket ederler ve zararlı akarları kontrol altına almaya başlarlar.
Akarlar hakkında karar vereceğiniz zaman, budama programınız dikkate almalısınız.
Budama, kırmızımsı akarların popülasyonunu çok azaltır. Çünkü popülasyonun büyü me hızı yavaşlatılmış olur. Kırmızı akarlar budamadan sonraki 3 yıl veya daha uzun bir zaman da nadiren fazlalaşır. Ancak, sahip olduğunuz akarın türünden emin olmalısınız. Budama, kırmızı örümcek akarının kontrolünde daha az etkili olur. Nedeni, budamanın ardından birkaç tanesi dahi hayatta (tarlada) kalmış olsa, kırmızı böcek akarları yeniden üreyerek tarladaki popülasyonlarını hızlı bir şekilde yenilerler.
Kırmızı örümcek akarları için besin sağlayan akarları elemine etmek.ÂÂÂÂ
Çay sivrisineklerinde olduğu gibi, üzerinde akarların yaşadığı yabancı bitkileri elemine etmek yararlıdır. Maalesef, çay akarları tarımsal olarak yararlı ve değerli olan bazı ürünler üzerinde de yaşarlar (turunçgiller ve muz gibi). Bir çok çiftçi yaralı olan bu ağaçları yok etmeyi istemeyecektir. Ancak, en azından akarlara konukçu olan yeni ağaçları çay bitkileri içerisine dikmeyip, çay tarlalarından uzağa dikmelidirler.
Kırmızı örümcek akarı oldukça geniş bir konukçu bitki serisine sahiptir. Lima fasulyesi, bezelye ve bazı çiçekler üzerinde yaşayabilirler, ancak genellikle çalılar ve ağaçlar üzerinde yaygındırlar özellikle,ÂÂÂÂ Grevillea robustaÂÂÂÂ veÂÂÂÂ Albizzia falcataÂÂÂÂ gibi gölge ağaçların da.
Mor akarlar diğer birkaç bitki türü üzerinde bulunmakta bitlikte, çoğunlukla çay’la sınırlı oldukları görülmüştür.
b.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ b. Tarlanın İzlenmesi ve Karar Vermek
Genelde kırmızı örümcek akarları kuru ve sıcak hava koşulları altında büyük problemÂÂÂÂ oluştururlar. Akarlar genellikle Mayıs sonundan Ağustos sonuna kadar çok bol olurlar (diğer bir görüş; Nisan – Haziran ve Eylül –Kasım). Bu nedenle akarlar için tarlanın izlenmesi Nisan’dan Kasım’a kadar haftalık olarak yapılmalıdır.
ÂÂÂÂ
Çiftçiler akar saldırılarını tarlada sadece başlaması en olası bölümleri izlemek yoluyla zamanı planlaya bilirler :ÂÂÂÂ yol kenarları,ÂÂÂÂ patikalarÂÂÂÂ veÂÂÂÂ kanalizasyon şebekeleriÂÂÂÂ gibi. Akar saldırıları genellikle bu alanlarda çok şiddetli zararlar verir (çünkü bu alanlar daha ulaşılabilirdir ve bu nedenle fungusitlere yüksek oranda maruz kalır veya buralardaki yapraklar daha çok toz alır ki bu, akarlar için elverişlidir).ÂÂÂÂ Ayrıca, en zayıf ocaklar izlenmelidir.ÂÂÂÂ Akarlar , tarlada güçlü ocaklara dahi saldırır ancak tarla içerisindeki zayıf ocaklar çok daha ağır saldırıya uğrar. Bu alanlarda akarlar (veya semptomları) yoksa muhtemelen tarla kontrol altındadır.
Çiftçiler akarları (veya semptomlarını) tespit ettiği zaman, tarlalarını izlemeye başlama lıdırlar. Her bir yaprak akarını ortalama miktarını hesaplamak için güçlü bir mercek kullanılır. VeyaÂÂÂÂ kırmızı örümcek akarı ve kırmızımsı akarlar için bir parça beyaz kağıt, çay yaprağı etrafına sarılır ve kağıt el ile sıkıca ezilir. Sonra kağıt üzerindeki kahve rengi lekeler sayılır, bir kahverengi leke bir kırmızı örümcek akarına veya bir kırmızımsı akara eş değerdir (bu yöntem sarı ve mor akarlarda işe yaramaz çünkü, onlar çok küçüktür).
Her hangi bir zararlı için, sadece kaç tane zararlı olduğunu dikkate alarak karar vermemelisiniz, ayrıca dikkate alınması gerekenler;ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
*Etkilenmiş yapraklar ve akarların miktarı birkaç hafta sonra nasıl değişmektedir ? (artıyor mu, azalıyor mu?).ÂÂÂÂ
*Tarlanızda tespit etmiş olduğunuz doğal düşmanların miktarı (özellikel büyük, hızlı yürüyen predatör akar/keneler)ÂÂÂÂ
*Hava tahminleri (yağmurlu ve nemli soğuk hava akarların kontrolüne yardımcı olur)ÂÂÂÂ
*Budama programınız (kısa bir süre içerisinde budamayı planlamışsanız, kırmızı akarı kontrol etmeniz gerekiyorsa uygulamalısınız)ÂÂÂÂ
*Pestisitleri kullanmaksızın akar kontrolünü yapıp yapamadığınız (örneğin; az bir miktar sabun ile karıştırılan temiz suyu püskürtmek yoluyla)ÂÂÂÂ
c.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ Kontrol Metodu
İlaçlamanın gerekli olduğuna karar vermişseniz, doğal düşmanları öldürecek olanÂÂÂÂ insektisitlerden kaçının.ÂÂÂÂ Özellikle phyrethroid’lerden kaçının, ki bunlar akarların doğal düşmanlarını öldürdüklerinden dolayı akar problemini artırdıkları iyi bilinmektedir. Gerçektende bir çok yaygın insektisit, akarları öldürmek için çok uygun değildir. Onu yerine akarlar için tasarlanmış bir pestisit kullanılmalıdır (“miticide”). Doğal düşmanlara karşı en az zararlı olanı seçmek için deneme yapılmalıdır. Akarların en yoğun olduğu yaprak bölümüne püskürtme yapılmalıdır. Örneğin; kırmızımsı akarlar alt yüzeylerde yoğundur ancak kırmızı örümcek akarları yaprakların her iki yanı üzerinde bulunabilirler (genelde üst yüzey üzerinde daha yoğundurlar).
ÂÂÂÂ
Her bir üründe bir kereden daha fazla ilaçlama yapmışsanız,her bir uygulama için farklı bir miticide kullanmanız önemlidir (miticide’niz ;ÂÂÂÂ rotate)ÂÂÂÂ Bunun nedeni, her hangi bir tip miticide’ye karşı çok hızlı direnç kazanabilirler. Akarlar, çok kısa bir jenerasyon zamanına sahip olduklarından (bazı zamanlarda sadece 5 gün !) direnç olan yeni ırklarını hızlıca üretebililer.
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.2.4 Thrips (Kirpikkanatlı’lar) |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ Heliothrips haemorrhoidalis, Mycterothrips setiventris, ScirtothripsÂÂÂÂ bispinosus,ÂÂÂÂ orÂÂÂÂ Scirtothrips dorsalis
(Takım: Thysanoptera, Familya: Thripidae) Bu türlerin bir kaçı aynı zamanda buluna bilir. Bazen bir çok thrips türü çay üzerinde tespit edilmiştir.
ÂÂÂÂ
Thrips, son beş yıl süresince Thai Nguyen ve Bac Can’da ki lokasyonlarda büyüyen çay için çok büyük bir problem oluşturmuştur.ÂÂÂÂ Bir tomurcuk üzerinde bir kaç thrips bile beslense, tomurcuk kalitesi düşer, kuruyan tomurcuklar kırılganlaşır (kolaylıkla kırılır) ve üretilen çay acı, sarı bir liköre sahip olur.ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Tanımlanması ve Davranış
ÂÂÂÂ
Işıktan gizlenen thrips; kıvrılan tomurcuklar içinde, çiçekler içinde veya çok genç yaprakların alt yüzeyi üzerinde yoğunlaşır. Çok küçüktürler, küçük bir pirinç tanesine benze yen şekilleriyle dar yapılı bir böcektir. Küçük olduklarından dolayı sadece neden oldukları hasarı görebilirsiniz.
Yetişkin thrips yaklaşık olarak 0.5 –ÂÂÂÂ 1.2 mmboyundadır ve bütün olarak göz yardı mıyla çok zor görülebilir. Rengi mat kahverengimsi kırmızıdan mat yeşil sarıya kadar değişir. Bir çoğu kanata sahip değildir. Kanat bulunduğu zaman, çok küçük ve saydamdır, bir çok parlak tüyden meydana gelmiştir. Nympler kanatsız küçük yetişkinlere benzer.ÂÂÂÂ Yumurtaları çok küçük olduğundan görülebilmeleri olanaksızdır. Thrips’ler bitkiden bitkiye oldukça hızlı sıçraya bilmelerine rağmen çok yavaş yürür.
Yaşam Döngüsü
Yumurtalarını yaprak dokuları içerisine teker teker bırakır, genellikle bir kanal içinde yan yana. Bitki öz suyunu emerek beslenen iki aktif nymph aşaması vardır. Ardından ön pupa aşaması geldiğinde böcekler çok aktif değildir ve beslenmezler. Ön pupa, pupayı oluşturmak için derisini döker ki bu, bu aşamada büyük kanatlara sahiptirler, temas edilmedikçe hareket etmez ve beslenmez. Pupa genelde ağacın altına düşen yapraklarda veya toprakta bulunur. Ancak bazı zamanlarda tırtıllar tarafından örülmüş olan yaşlı çay yapraklarında, ocaklardan sarkan ölü yapraklarda, ağaç kabuğundaki oyuklarda veya çayın gövdesindeki likenlerde veya yosunlarda bulunur. Yetişkinler, pupadan ortaya çıkar.
Her bir aşamanın gelişim süreci sıcaklığa çok bağlıdır; yumurta 8-16 günde, aktif nymph aşaması 8-16 günde, ön pupa 1-4 günde ve pupa 4-7 günde. Böylece thrips bir jenerasyonu (yumurtadan çıkan yeni yetişkinin yumurta bırakamaya hazır hale gelmesine kadar) 21-42 günde tamamlar. Yetişkinler 5-19 gün yaşar.
ÂÂÂÂ
Bitkideki Hasarı ve Bitki Toleransı
a. Kıvrılan tomurcuklar içerisinde beslenme
Thrips, yumurtadan çıktıktan sonra öz suyu emmeye başlayabilecek durumdadır. Genelde saldırı, kıvrılan tomurcuklar içerinde başlar. Etkilenmiş tomurcuklar küçük, gevrek ve kolay kırılır (dökülebilir). Hasar gören tomurcuklar açıldığı zaman yaprak ana damarının her iki yanı boyunca kahverengi bir çizgi halinde kuru yara izlerine sahip olur (mantar gibi). Dikkat edilirse, sarı akarlarda benzer hasara neden olur, sarı akarlarla ilgili bölümdeki resme bakınız. Ancak thrips beslenmesi genel olarak sarı akarlar gibi yapraklarda kıvrılmaya neden olmaz.
b. Açılan genç yapraklar üzerinde beslenme
Thrips aynı zamanda çok genç yapraklar üzerinde de beslenir. Yaprakların alt yüzeyleri üzerinde ince mat çizgiler şeklinde tek tek yapılmış olan emme izlerine sık sık rastlanır. Bu çizgiler ana damara paraleldir. Yapraklar, bol miktarda ince mat yamalar ve leke ler oluşturan bu tip hasarlara sahip olur ve genellikle “gümüşlenme” olarak tanımlanır. Yaprakların alt yüzeyi thrips’lerin dışkıları olan bir çok siyah noktaya sahiptir.
Hasar oluştuktan sonra yapraklar normal olanlardan daha koyu, katı ve donuk olur (parlak değil) ve koyu yeşil renge sahip olup kopar veya deforme olur.
c. Genç dallar üzerinden beslenme
Thrips ayrıca dal yüzeyleri üzerinden de beslenir ancak sadece genç sürgünlerin uç kısımlarına yakın olanlardan. Bu dallar beslenme nedeniyle dal yüzeyleri üzerinde kaba kahverengi benekler veya yamalar oluşur.
ÂÂÂÂ
Thrips Beslenmesinin Önemi
Bir tomurcuk veya genç sürgünler üzerinde birkaç thrips bile beslenmiş olsa üç yolla sürgünlerin kalitesi düşer;
-Kuruyan tomurcuk daha çok kırılganlaşacaktır (kolayca parçalanabilir)
-Üretilen çay, daha acı bir tada sahip olacaktır.
-Likör daha çok sarı, hemen hemen ham olacaktır.
Ağır hasar uğrayan yapraklar kararır ve ölür, sadece tepe tomurcukları yaşar (bazı çiftçiler buna “tomurcuk uyuzu” der). Bir çay ocağında çok sayıda thrips varsa, ocak genelde kurur ve geriler.
Doğal Düşmanları
Thrips’lerin doğal düşmanları; dişi kanatlı kara böcek, küçük siyah örümcek, karınca, canabid kanatlı böceği ve ağ dokuyan örümceklerdir. Benler hem nymph hem de yetişkin thrips’leri öldürür. Diğer Asya ülkelerinde; şerit kanatlı larva (Chrysopa gibi) ve predatör keneler öneli predatörleridir. Ayrıca, yumurtalarına saldıran bir kaçtane küçük eşek arısı parazit türü vardır (Eulophidea ve Scelionidea familyasından) pestisit uygulaması özellikle, geniş çapta fonksiyonel etkinlikleri olan bu doğal düşmanların popülasyonunu çok fazla azaltacaktır.
Yönetim Uygulamaları : Koruma ve Kontrol
a.Koruma
Thrips’leri tolere edebilen güçlü bir ürün yetiştirmek
Thrips’ler genellikle yaşlanan, gerileyen ve kuruyan çay tarlalarında büyük problemeÂÂÂÂ neden olurlar. Bu nedenle, iyi bir bakım ve yönetim uygulaması (dengeli gübrelemeyi de kapsayan) çay bitkilerinde hasar oluşumunu azaltacaktır. Sulama, bitkilerin yenilenmesine ayrıca yardımcı olur. Thrips saldırıları nadiren birkaç haftadan daha çok sürer ve bitkilere genellikle iyi bir bakım yapılmazsa hasar oldukça hızlı büyür.ÂÂÂÂ
Pestisit kullanımını azaltmak yoluyla doğal düşmanları korumak
Doğal düşmanların korunması thrips’lerin popülasyonunu sınırlandırmak için çok önemlidir. Olabildiğince insektisitlerin kullanımı azaltılmalıdır. Özellikle bir çok doğal düşma nı öldüren geniş spektrumlu insektisitlerden kaçınılmalıdır.
Nemi arttırmak için malçlama veya gölge kullanımı
Kuru ve sıcak hava koşulları thripsler için elverişlidir. Thrips popülasyonunu azaltmak için gölge ağaçlarının dikilmesi en iyi yollardan biridir. Malçlama, tarlanın nemini arttırarak ayrıca yardımcı olur.
Thrips’leri ve yumurtalarını kaldırmak için daha sık toplama (hasat)
Thrips’ler çoğunlukla tomurcuklar ve en genç yapraklar üzerinde beslendiklerinden dolayı, toplama (hasat) thrips’lerin miktarını çok azaltır. Sık sık (ufak) toplama, ayda bir yapılan hasattan daha çok thrips azaltır.
b. Tarlanın İzlenmesi ve Karar Vermek
Thrips’ler çoğunlukla sıcak kuru havalarda (27- 33ÂÂÂÂ oC) süresince çoğalır. YıldaÂÂÂÂ genellikle iki salgın yapar :
ÂÂÂÂ
1. Nisan – Ağustos’taÂÂÂÂ (diğer bir ifadeye göre, Mart – Nisan’da ve tekrarı Temmuz -Eylül’de) ki bu kalıcı uzun bir problemdir ve büyük alanları etkiler. Bu zaman süresince çay, yeni yapraklı sürgünleri üretmeye devam eder.ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
2. Ekim ortasından Kasım sonuna kadarÂÂÂÂ ki bu, birinci salgından daha kısadır ve küçük alanlarda oluşur.
Bu periyotlar süresince, tarımsal ekosistem analizleriyle thrips’lere karşı özel bakım yapılmalıdır. Her bir tomurcukta bulunan thrips’lerin ortalama miktarını hesaplamak için güçlü bir büyüteç kullanılır. Hangi zararlı olursa olsun, sadece kaç tane zararlıya sahip olduğuna dayalı olarak karar vermemelisin, ayrıca dikkate alman gerekenler;
Birkaç hafta sonunda thrpis’lerin miktarı nasıl değişmektedir (azalıyor mu, artıyor mu? ).
Tarlada bulunan doğal düşmanların miktarı.
Hava tahminleri (yağmurlu, soğuk ve rutubetli havalar thrips kontrolüne yardım eder)
Çayınızın yaşı (geç çay bitkileri daha fazla hassastır)
Pestisit kullanmaksızın thrips’leri kontrol edip edemediğiniz ? (örneğin, daha sık hasat yoluyla)
c.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ c. Kontrol Metodu
İlaçlamaya ihtiyacınız olduğuna karar vermişseniz, doğal düşmanlar için en az toksikÂÂÂÂ olan bir insektisit bulmaya çalışın. Tomurcuklarda thrips’ler çoksa, insektisitlerden korunmuş olacaklardır.ÂÂÂÂ Bu nedenle, bikri dokuları içerisinde hareket edebilen bir insektisit kullanmaya ihtiyacınız olacaktır (diğer bir deyişle; sistemik veya tabakalar arası hareketli insektisit).ÂÂÂÂ Thrips’ler yapraklar üzerindeyse, direkt olarak yaprakların alt kısımları na püskürtülmelidir.
ÂÂÂÂ
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.2.5 Aphid’ler (Yaprak Bitleri) |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ Toxoptera aurantiiÂÂÂÂ
(Takım: Homoptera, Familya: Aphididae)
Yaprak bitleri nadiren ekonomik zarara neden olan küçük zararlılardır. Neden oldukları semptomlar (kıvrılma, yaprak deformasyonu) çay sivrisinekleri ve akarlarla karıştırılabilir.
ÂÂÂÂ
Tanımlanması ve Davranışı
Muhtemelen ilk dikkatinizi çekecek olan yaprak bitlerinin neden olduğu semptom lardır. Yaprak bitleri ile istila edilmiş genç sürgünler uçtan aşağıya doru kıvrılır. Yaprak bitlerinin üzerinde beslendiği yapraklar genellikle kıvrılır ve deforme olur.
Yaprak bitlerinin mevcudiyetinin diğer bir işareti de, sisli küf ve karıncaların bulunma sıdır.ÂÂÂÂ Yaprak bitleri tüpe benzeyen ağız yapılarını yeşil dokuyu delmek ve öz suyu emmek için kullanır.ÂÂÂÂ Pul böcekleri gibi yaprak bitleri de yapraklar üzerinde sisli küf’ün gelişimine neden olan şekerli bir sıvı üretir. Karıncalar, şekerli sıvıyı içmeyi sevdiklerin den dolayı genellikle yaprak bitlerini korurlar.
Yaprak bitleri genç yaprakların alt yüzeyinde ve tomurcuklar üzerinde gruplar oluştu rurlar. Bunlar koyu kahverengi, yaklaşık olarak 1.5–2 mmÂÂÂÂ uzunluğunda ve küçük bir armut’a benzeyen dairesel vücut şekline sahiptirler. Vücutlarının arkasında ürettikleri bir sıvıyı doğal düşmanlarına püskürtmeye yardımcı olan iki boynuz/çıkıntı vardır.ÂÂÂÂ
Birçoğu kanata sahip olmamasına rağmen, bazı yetişkinler narin, saydam kanatlara sahiptir. Yaprak biti grupları sık sık, çok sayıda beyaz dökülmüş olan boş derileri içerir.
ÂÂÂÂ
Yaşam Döngüsü
Kanatlı yetişkin dişiler rüzgarlarla kilometrelerce seyahat ederler ve ardından çay ocak larına konarlar. Yumurta bırakmazlar, onun yerine kanatsız nymph’ler doğururlar.ÂÂÂÂ
Nymph’ler kanata sahip olmayan yetişkinleri geliştirene kadar birkaç kez deri dökerler. Yaprak bitleri bir jenerasyonu (yeni doğan nymph’den yatişkine) 6 – 15 günde tamamlar. Her bir dişi yaklaşık olarak 50 nymph üretir, böylece yaprak biri popülasyonu çok hızlı büyür.ÂÂÂÂ
Kanatsız birkaç jenerasyonun ardından son olarak kanatlı yetişkinler üretilir (genellikle çayın yeni sürgünlerinin gelişimlerini tamamlamasının ardından).
Bitkideki Hasarı ve Bitki Toleransı
Hasar, öz su kaybından kaynaklanır ve bazen de fotosentezi azaltan sisli küfün gelişi minden kaynaklanır. Büyük çay ocakları, verim kaybı olmaksızın orta derecede yaprak biti miktarını tolere edebilir. Genç ocaklar daha hassastır.ÂÂÂÂ
Bazı ürünlerde (narenciye, kahve) yaprak bitleri bitkiden bitkiye hareket ederek hastalık virüslerini yayar. Viet Nam’da ki çayda virüsleri yaprak bitlerinin yaymadığı bilinmektedir.
Doğal Düşmanları
Dişi uçan kara böcek ve şerit kanatlı larva önemli predatörleridir. Uçan larva bulundu ğu zaman, etkili bir predatördür.ÂÂÂÂ Ayrıca, küçük eşek arısı paraziti yaprak bitlerine saldırır, şişerek hareketsizleşmelerine neden olur ve renkleri kahverengiye döner.ÂÂÂÂ
Predatör karıncalarda, yaprak bitlerini koruyan karıncalara saldırır. Ancak bazı karınca türleri genellikle, doğal düşmanlarla savaşarak yaprak bitlerini korurular çünkü, bu karıncalar yaprak bitlerinin ürettiği şekerli sıvıyı içmeyi severler.
Yönetim Uygulamaları : Koruma ve Kontrol
Sık hasat (ufak toplama) yaprak bitlerini kaldırır, ancak sık sık kontrol gereklidir. Konukçu bitkileri elemine etmek güçtür çünkü bu yaprak biti türleri; narenciye, kakao, kahve, mango, rambutan, soursop (tarçınelması) ve diğer bir çok ağaç üzerinde beslenir.
Karıncalar, yaprak bitlerini koruyorsa su ile karıştırılmış sabun püskürtmek veya yuvaları bozularak karıncaları kontrol etmeye gerek vardır. İnsektisit kullanımının yaprak bitlerinde hemen hemen hiçbir hasara neden olmadığı kanıtlanmış tır.ÂÂÂÂ İlaçlama yapılıp yapılmayacağı karar vermeden önce, içlerinde parazit olan kaç tane yaprak biti olduğunu kontrol etmek önemlidir (parazitlenmiş yaprak bitleri şişer ve hareketsiz olur). İçlerinde parazit olan yaprak bitleri beslenemeyip ölecektir, böylece bir çok yaprak biti parazitlenmişse ilaçlamaya gerek yoktur.
ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.2.6 Pul Böcekleri |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Yumuşak veya Balmumlu Pul
ÂÂÂÂ
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ CeroplastesÂÂÂÂ spp.,ÂÂÂÂ Coccus viridis,ÂÂÂÂ Parabemisia myricae,ÂÂÂÂ Saissetia coffeae, veyaÂÂÂÂ Trialeurodes vaporariorum.ÂÂÂÂ
(Takım: Homoptera , Familya: Aleyrodidae ve Coccidae)ÂÂÂÂ Bu türlerin bazıları aynı zaman içinde bulunabilir.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
Sert veya Zırhlı PulÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ AonidiellaÂÂÂÂ spp.,ÂÂÂÂ Aspidiotus destructor,ÂÂÂÂ Chrysomphalus aonidum,ÂÂÂÂ
HemiberlesiaÂÂÂÂ spp.,ÂÂÂÂ Pseudaonidia duplex, veyaÂÂÂÂ Pseudaulacaspis pentagona.ÂÂÂÂ
(Takım: Homoptera , Familya: Diaspididae)
Pul böcekleri Viet Nam’da ki yerel çay varyeteleri üzerindeki etkileri göreceli olarak önemsizdir. Bununla birlikte, diğer Asya ülkelerinden ithal edilmiş olan yeni varyeteler üzerinde daha çok bulundukları görülmüştür.
Tanımlanması ve Davranışı
İlk bakıldığında pul böcekleri ölü gibi görünür. Genç sürgünlere ve yaprakların alt yüzeylerine yapışırlar ve hareketsizdirler. Çoğu pul, oldukça sert veya yumuşak olan balmumlu derileri altında korunurlar. Kalkanları, yuvarlak veya uzunlamasına (istiridye kabuğuna benzeyen şekilde) yaklaşık olarak 2 –ÂÂÂÂ 6 mmÂÂÂÂ uzunluğundadır.
ÂÂÂÂ
Pul böceklerinin gerçek vücutları kalkanlarının altında bulunur. Bazen bir yaprak biti gibi görünürler ancak yumurtaları çok kısa ve antenlidir. Böcek, yaprak veya sürgünleri delmek ve öz suyu emmek için sivri tüpe benzeyen ağız bölümlerini kullanır.
Yaprak bitleri gibi pul’larda sisli küfün yaprak üzerinde gelişimine neden olan vücut larından şekerli bir sıvı çıkarırlar.ÂÂÂÂ Şekerli sıvıyı içmeyi sevdiklerinden dolayı karıncalar genlikle pul’ları kurur. Sisli küf veya karıncaların mevcudiyeti, pul’larla bir problemi nizin olduğuna iyi bir işarettir.
Yaşam Döngüsü
Dişi yetişkinler, yumurtalarını kalkanlarının altına bırakırlar.ÂÂÂÂ Nymph’ler yumurtadan çıktıktan sonra aktiftir (tırtıl olarak adlandırılırlar) ve ocak üzerindeki diğer sürgünlere hareket ederler veya diğer ocaklara rüzgar yoluyla taşınırlar. Bazen karıncalar yeni ocaklara bu tırtılları taşır. Nymph’ler iyi bir beslenme alnı buldukları zaman, onları gizleyecek olan vücutları üzerinde kalkan şeklini alan balmumu benzeri bir sıvı salgılarlar. Büyüyüp geliştikçe daha çok balmumu salgılarlar ve kalkanları da büyür. Sonunda yetişkin aşamaya kadar olgunlaşmaları sürer. Yetişkin erkekler, küçük çay sivrisineğine benzer ve uçarak çiftleşmek için dişileri ararlar. Ancak yetişkin dişiler tüm yaşamları süresince kalkanlarının altında kalırlar. Yetişkin dişiler yumurta bırakmak için yeni ocaklara hareket etmezler, onun yerine geç tırtılları yeni ocakları istila eder. Pul’lar bir jenerasyonu yaklaşık olarak 4 – 6 haftada tamamlar (yumurtadan yetişkine).
Bitkideki Hasarı ve Bitkini Toleransı
Hasarı, öz suyun azalması ve bazen de fotosentezi azaltan sisli küfün yoğun gelişimin den kaynaklanır. Büyük ocaklar, verim kaybı olmaksızın belirli bir ölçüye kadar pul’ları tolere edebilir. Genç ocaklar daha hassastır.
Doğal Düşmanları
Çok küçük dişi uçan kara böcek (ham larva hem de yetişkinleri) önemli predatör leridir.ÂÂÂÂ Ayrıca, bir çok küçük eşek arısı paraziti pul’lara saldırır.ÂÂÂÂ Ancak bazı karınca tipleri genellikle doğal düşmanları ile mücadele ederek pul’ları korur, çünkü bu karıncalar pul böceklerinin salgıladıkları şekerli sıvıyı içmeyi sever.ÂÂÂÂ Nemli, yağmurlu havalarda mantar hastalığı bit çok pul böceğini öldürecektir.
Yönetim Uygulamaları : Koruma ve Kontrol
Konukçu bitkileri elemine etmek güçtür çünkü pul ; kahve, narenciye ağaçları, cinchona, guava, rubber, cassava ve bir çok bahçe ve orman çalısında beslenir. Pul genellikle, sağlıklı ve güçlü çay bitkileri üzerinde önemli miktarlarda bulunmaz. Pul yerel varyeteler üzerinde çoğalmışsa, çiftçilerin iyi bir bakım (dengeli gübreleme, malçlama vb.) yapmaları gerekmektedir. Bununla birlikte pul’lar bazen diğer Asya ülkelerinden ithal edilmiş bazı yeni çay varyeteleri üzerinde daha çok görülür.
Karıncalar pul’ları koruyorsa, su ve sabun karışımı püskürtmek veya karıncaların yuvalarını yok ederek kontrol etmeye çalışmalıdır. Yüksek miktarlardaki pul’ların kontrolü için mineral yağ veya insektisit püskürtmek yoluyla kontrol gereklidir. Ancak ilaçlama yapıp yapmamaya karar vermeden önce, sert kabuklu kalkanların çoğunun soyulmuş olması önemli dir, altında yaşayan böcekleri kontrol edip edemeyeceğiniz buna bağlıdır. Ölü, boş kalkanlar aylarca bitki üzerine yapışıp kalabilir, buralarda çok sayıda benzer pul popülasyonları üreyebilir.
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.3 Yaprak veya Tomurcuk Üzerindeki Tırtıllar |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Yapraklardaki oyuklar çoğunlukla tırtılların çiğnemesiyle oluşur. Oyukların görülmesi kolay olduğundan dolayı, çiftçiler genellikle tırtılların beslenmesi yoluyla alarma geçer. Ancak çay, verim kaybı olmaksızın çok sayıda tırtılı tolere edebilir.
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.3.1 Tomurcuk Kıvırıcılar, Yaprak Kıvırıcılar veya Yaprak Katlayıcılar |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Bu türlerin bir kaçı aynı zaman içinde bulunabilir.
Bu tırtıllar ipek üretir ve bir yuva yapmak için yaprakları katlamak veya bağlamak için kullanırlar. Genellikle ekonomik öneme sahip değildirler (ürettikleri ipek yönünden).
Tanımlanması ve Davranışı
Tırtıllar ipek iplikleri ile yaprakları bağlayarak yuvalar yapar, bazen tek bir yaprağı kıvırırlar bazen de iki veya daha fazla yaprağı birlikte kıvırırlar. Tırtıllar kıvrılmış yada katlanmış yaprakların içerisinde bulunurlar.
Tomurcuk kıvıran tırtıllar genellikleÂÂÂÂ 2 cmÂÂÂÂ uzunluğunda, koyu yeşil renkli ve parlak kahverengi – siyah başlıdır. Çay yapraklarını kıvıran tırtıllar, yaklaşık olarakÂÂÂÂ 1 cmÂÂÂÂ uzunluğunda, beyaz veya mat yeşil renkli ve başları koyu renkli dir.
Yaşam Döngüsü
Yumurtalarını yaprakların üzerine bırakırlar.ÂÂÂÂ Tomurcuk kıvırıcılar yaprakların üst yüzeyleri üzerindeÂÂÂÂ 100 – 150’lik yumurta kümeleriÂÂÂÂ içinde ki yumurtalarını bırakırlar, yumurta kümeleri ince, mat ve jelatine benzer. Çay yaprağı kıvırıcılar, ya yapraklarda yuvalar yapmak yoluyla (tomurcuk kıvırıcılar) yada yaprak içini çukurlaştırarak (yaprak kıvırıcılar) yaprağın alt yüzeyi üzerinde tek tek yumurtalarını bırakırlar. Her iki türün yaşlı tırtılları, hem sürgün hem de olgun yaprak üzerinde büyük yuvalar yapar. Pupa (tomurcuk kıvırıcı), yuva içerisinde bulunur veya yaprak yüzeyi üzerinde ipekle örtülmüştür (yaprak kıvırıcı). Yetişkinler küçük kahverengi güvelerdir. Bu türlerin bir jenerasyonu tamamlamaları (yumurtadan yetişkine) için 5 – 9 hafta gereklidir.
Bitkideki Hasarı ve Bitkini Toleransı
Hasar çoğunlukla yaprak kaybından kaynaklanır ki bu, fotosentezi azaltır. Bununla birlikte çay verimi azalmaksızın orta derecedeki bir yaprak kaybını tolere edebilir. İlaveten, yaprak yuvaların bozulmasına neden olduğundan dolayı tomurcuklar toplanabilir.
Doğal Düşmanları
Eşek arısı paraziti önemli doğal düşmanlarındandır. Parazitler olgunlaşmamış aşamada yaprak yuvalar içinde bulunur. Olgunlaşmamış parazitler küçük tırtıl kümelerine veya pupa şeklinde küçük ipek kozası kümelerine benzerler. Olgunlaşmamış parazit, tırtıl zararlısını yer ve sonra pupa evresini tamamlayarak küçük eşek arısı parazitine dönüşür (küçük puro şeklin deki kesede). Yaprak yuvalar içinde olgunlaşmamış parazit gruplarını bulmayı düşünüyor sanız, bir böcek hayvanat bahçesinde onların yetişkin böcek türlerine gelişimine bakmalısınız.
Hava yağışlı ve zararlı popülasyonu da yüksekse, tırtıl zararlısında virüs hastalığı gelişir. Hasat tırtılların, yuva içerisindeki hareketliliği durur, güçsüz, sulu ve kötü bir kokuya sahip olurlar.
Yönetim Uygulamaları : Koruma ve Kontrol
Diğer zararlıların kontrolünde olduğu gibi, tomurcuk kıvırıcılar ve yaprak katlayıcı ların kontrolüne yardımcı olan doğal düşmanları (eşek arısı paraziti) korumak için geniş spektrumlu bir pestisit kullanımından kaçınılmalıdır. Genel olarak tomurcuk kıvırıcılar ve yaprak katlayıcılar için, her hangi bir kimyasal kontrol gerekmez.ÂÂÂÂ Popülasyonları yüksekse ve bazı tırtılların hasta olduğu tespit edilmişse,ÂÂÂÂ hasta olanlar toplanır ve bir miktar temiz su içerisinde ezilirler. Sonra su, hastalığı yaymak için diğer yaprak yuvaları üzerine püskürtülür. Parlak güneş ışığında hastalık etmeni öleceği için püskürtme öğleden sonra yapılır.
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.3.2 Kutu Solucanlar ve Torba Solucanlar |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ Brachycyttarus (= Acanthopsyche) subteralbatus, CryptotheleaÂÂÂÂ spp.,ÂÂÂÂ EumetaÂÂÂÂ spp., veyaÂÂÂÂ Pagodiella (= Pagodia) hekmeyeri.ÂÂÂÂ (Takım: Lepidoptera, Familya: Psychidae).ÂÂÂÂ Bu türlerin bir kaçı aynı zaman içinde bulunabilir.
Bu tırtıllar ipekle örttükleri yaprak ve sürgün bölümlerinden yapmış oldukları portatif evlerini içinde yaşarlar. Tırtılların başları yaprakları eğmek için evin dışında kalır. Bazen yakınlarındaki yaprakların çoğunu yerler. Ancak hasar görmüş olan yaprak ince bir zar ile kaplanır. Bunlar genel olarak önemli zararlılar değildir.
Yaşam Döngüsü
Dişi yetişkinler yumurtalarını evlerinin içerisine bırakır. Genç tırtıllar evin içinde yumurtadan çıkar ve yapraklar üzerinde sürünerek kendi evlerini yapmaya başlarlar. Tırtıllar kendi evleri içinde pupa’ya dönüşürler. Yetişkin erkekleri güvedir ki bunlar, dişileri aramak için evin dışına uçarlar. Ancak yetişkin dişiler asla evlerinin dışında yaşamazlar. Yetişkin dişi ler kanata sahip değildir ve hemen hemen tırtıl gibi görünürler.
Doğal Düşmanları
Bazı eşek arısı parazit tipleri, evleri içindeki tırtıllara saldırır.
Yönetim Uygulamaları: Koruma ve Kontrol
Tırtıllar çoğunlukla, Mayıs – Haziran ve Ekim – Kasım’da aktif olarak beslenirler. Kozaları veya evelerini toplamak ve onları öldürmek kolaydır (yakarak veya ezerek). Çay ocakları üzerinde asılı duran eski kozlar olsa bile, kaldırılmış olduklarından emin olunmalıdır çünkü yetişkin dişi veya yumurtalarını içerebilirler. Tırtıllar evleri içinde korunduklarından dolayı insektisitler çok etkili değildir.
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.3.3 Isırgan Tırtıllar ve Sırtı Semerli Tırtıllar |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ Aphendala recta, Cania bilinea, Chalcocelis albiguttatus, CheromettiaÂÂÂÂ (=ÂÂÂÂ Belippa)ÂÂÂÂ laleana,ÂÂÂÂ DarnaÂÂÂÂ sp., Narosa conspersa, Parasa lepida,ScopelodesÂÂÂÂ spp.,ÂÂÂÂ Setora nitens,ÂÂÂÂ veyaÂÂÂÂ ThoseaÂÂÂÂ spp.ÂÂÂÂ
(Takım: Lepidoptera, Familya: Limacodiidae).ÂÂÂÂ Bu türlerin bir kaçı aynı zaman içinde bulunabilir.
Acı veren yanıklıklara neden olan sokucu dikenlere sahip olduklarından dolayı çiftçiler ve toplayıcılar bu tırtılları tanımayı öğrenmiştir. Tırtıllar olgun yaprakları çiğneye rek oyarlar nacak genellikle verimi düşürecek kadar hasara neden olmazlar.
Tanımlanması ve Davranışı
Tırtıllar genellikle olgun yaprakların alt yüzeyleri üzerinde bulunur. Yeşil renkli vücutları etli ve kalındır. Bazı türlerin sırtları üzerinde kahverengi veya beyaz renkli “semer” veya çizgiler bulunur. Tırtılların bir çoğu farklıdır, onların vücutlarında bölünmüş ayrı segmentler görülmez. Ayrıca yumurtaları da çok küçüktür (bazıları vücutlarının altında ahtapotlarınkine benzeyen emici disklere sahiptir). Türlerin çoğu, vücutlarının dış yanını çevreleyen dikenli dal gruplarına sahiptir. Olgunlaştığında tırtıl yaklaşık olarak 1 –ÂÂÂÂ 1.5 cmÂÂÂÂ uzunluğundadır.
ÂÂÂÂ
Yaşam Döngüsü
Tipik bir tırtılın yaşam döngüsüne sahiptirler. Dişiler yumurtalarını olgun yapraklar üzerine bırakır. Tırtıllar olgun yaprakların alt yüzeyleri üzerinde yumurtadan dışarı çıkar ve beslenmeye başlarlar. Olgun büyük tırtıllar ocaklardan düşerler ve pupa evrelerini toprak üzerinde geçirirler (kozalakları içinde).ÂÂÂÂ Kozalaklar büyükçe bir tohuma benzer. Yaklaşık olarak 5 –ÂÂÂÂ 15 mmÂÂÂÂ çapında kürelerdir ve ince ipekli bir tabaka ile örtülmüş sert bir kağıt topağına benzerler. Kozalaklar; zemin üzerindeki ölü yapraklar arasında, taşların arasındaki çatlakların içinde veya toprağa gömülü olarak bulunabilir (yüzeyinÂÂÂÂ 2 cmÂÂÂÂ üzerinde).ÂÂÂÂ Yetişkinler (küçük kahverengi güveler) bu kozalaklardan ortaya çıkar.
Doğal Düşmanları
Eşek arısı parazitlerinin bazı tipleri tırtıllara saldırır. Tırtıl popülasyonu yüksekse ve hava yağmurluysa, tırtıl zararlılarında hastalıklar gelişir. Hasta tırtıllar hareket edemez, sulu ve şişkin olurlar ve kötü bir kokuya sahip olurlar.
Yönetim Uygulamaları: Koruma ve Kontrol
Bu tırtıllara çıplak deri ile temas edilmemeleridir. Acı veren yanıklara neden olan iğne tüylere sahiptirler. Bu tırtılları elle toplamanız mümkündür ve onları yakın veya ezin. Ancak onlara dokunacağınız zaman, eldiven kullanın. Ayrıca zemin üzerindeki kozalakları toplamak ta çok yararlı olacaktır (ağaçların altındaki toprağı ve düşen yaprakların aralarını araştırın) ve sonra onları yakın.
Popülasyonları çok yüksekse ve bazı tırtıllar hastaysa hasta tırtılları toplayın ve onları bir miktar temiz su içinde ezin. Sonra hastalığı yaymak için olgun yaprakların alt yüzeylerine suyu püskürtün. Parlak güneş ışığı hastalık etmenini öldüreceğinden dolayı püskürtmeyi öğleden sonra yapın.ÂÂÂÂ Tomurcuklara püskürtmekten kaçının çünkü bazı çay içicileri, ezilmiş olan tırtıllardan kaynaklanan dikenlere karşı hassas olur.
ÂÂÂÂ
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.3.4 Küme Tırtıllar |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Çay tussock güvesi veya sarkıklarıÂÂÂÂ
(Uzun tüylü püsküllere sahip tırtıllar).
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ Euproctis pseudoconspersaÂÂÂÂ (Takım: Lepidoptera, Familya: Lymantriidae)ÂÂÂÂ Orgyia posticaÂÂÂÂ (Takım: Lepidoptera, Familya: Lymantriidae)
Pürüzsüz Küme TırtıllarÂÂÂÂ
(Uzun tüylere sahip olmayan tırtıllardır).
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ Andraca bipunctataÂÂÂÂ (Takım: Lepidoptera, Familya: Bombycidae)
Bu tırtıllar çay dalları üzerinde gruplar halinde bulunur. Yaprakları çiğneyerek oyarlar ancak verimi azaltacak kadar hasara nadiren neden olurlar. Bununla birlikte, tüylü tırtıllar hasat yapan çiftçileri durdurur, çünkü onların tüyleri çiftçilerin ellerini tahriş eden bir toksin salgılar.
Yaşam Döngüsü
Tipik bir güve tırtılının yaşam döngüsüne sahiptirler.Çevresi sarı olan yumurta kitleler ini yaprakların alt yüzeyleri üzerine bırakırlar. Koyu kahve rengi pupalar büyük dalların tabanında tabanın da bulunur. Yetişkinler küçük sarı güvelerdir.
Yönetim Uygulamaları: Koruma ve Kontrol
Bu tırtıllar çoğunlukla Mart – Nisan ve Ekim – Kasım’da çoğalır. Bu tırtıllar kolaylık la elle toplanır ve yakılır veya ezilir. Tırtıllar tüylere sahipse onları toplayacağınız zaman eldiven kullanın çünkü, tüyleri ellerinizi tahriş edecektir.ÂÂÂÂ Ayrıca karanlıktaki ışık yetişkinleri (güve) cezp eder ve tuzak yardımıyla yakalanabilirler, boğulmalarını sağlamak için yukarısından ışık ile aydınlatılmış;ÂÂÂÂ su, gaz yağı ve az miktardaki sabun karışımıÂÂÂÂ doldurulmuş olan havuz kullanılır.
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.4 Gövde ve Dallardaki Kırmızı Oyuklar |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
Bilimsel adı:ÂÂÂÂ Zeuzera coffeaeÂÂÂÂ andÂÂÂÂ Z. leuconotum.ÂÂÂÂ
(Takım: Lepidoptera, Familya: Cossidae). Bu türler Viet Nam’da bulunur ve Z.coffeae ’de daha fazla yaygındırlar.
Deliciler gövde veya dallar içinde çiğneyerek tüneller açan büyük tırtıllardır. Şurada burada sadece bir kaç dalın ölümüne neden olan, genel olarak önemiz zararlılardır.ÂÂÂÂ Deliciler ana gövde içindeyse genç çay bitkilerini öldürür.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
Tanımlanması ve Davranışı
Zararlı, ocak altındaki toprak üzerinde büyük talaş parçalarına benzeyen dışkısının mevcudiyeti yoluyla kolaylıkla tanınır. Ayrıca, hasar gören dallar üzerindeki yapraklar buruşur ve kurur ancak dökülmezler.
Yumurtalarını çayın gövdesindeki çatlaklara bırakır ve bir ip kitlesi üzerine dizili kehribar renkli küçük boncuklara benzerler. Yumurtadan çıkan tırtıllar küçük sürgünler ve dalları delmeye başlar. Yaşlı tırtıllara ait tüneller büyük dallar veya ana gövde içindedir, tünelÂÂÂÂ 60 cmÂÂÂÂ uzunluğunda olabilir. Tırtılların rengi karanfilden koyu kırmızıya kadar değişir ve tam olarak geliştikleri zaman 3 –ÂÂÂÂ 5 cmÂÂÂÂ uzunluğundadırlar. Pupa, tünel içinde bulunur ve yaklaşık olarak 2 –ÂÂÂÂ 3 cmÂÂÂÂ uzunluğunda ve kahve renklidir. Yetişkinler oldukça büyük güvelerdir bazen “leopar güvesi” olarak da adlandırılırlar. Çeliksi – mavi benekli beyaz ve siyah kanatlıdırlar, açıldıkları zaman uzunlukları 4 – 5 cm’dir.
ÂÂÂÂ
Yaşam Döngüü
Yaşam döngüsü oldukça yavaştır, yumurtadan yetişkine kadar genel olarak 4 – 5 ay alır, ancak yüksek rakımlar gibi soğuk alanlarda bit yıla kadar uzar.
Bitkideki Hasarı ve Bitki Toleransı
Etkilenmiş bir dal, tamamen oyulmuş olabilir. Dallar üzerindeki yapraklar kuru olur ve ölür ancak genellikle ağaç üzerinde asılı kalır. Bu zararlı ana gövdeyi oyduğundan dolayı sadece genç çay bitkileri için önemlidir, toprak altı bölümlerinde olsa bile bitkiyi öldürebilir.
Doğal Düşmanları
Diğer Asya ülkelerinde bilinen bazı eşek arısı paraziti türleri (Braconidae ve Ichneumonida familyaları) kırmızı delici tırtılları öldürür.
Yönetim Uygulamaları : Koruma ve Kontrol
Bu zararlı 30’dan fazla ağaç ve çalı türü (kahve, kakao ve bir çok orman ağacı) üzerin de üreye bildiğinden dolayı konukçu bitkilerini elemine etmek güçtür.ÂÂÂÂ Erkek güvelerini yapay ışık oldukça fazla cezp eder, böylece yukarısından bir ışık ile aydınlatılmış,ÂÂÂÂ su – gaz yağı – ve az bir miktar sabun karışımıÂÂÂÂ dolu olan bir kaba düşerler ve bu tuzakla yakalanabilirler.
Mart – Nisan ve Haziran – Ağustos’ta saldırıları çok artar. Bu periyot süresince çay bitkileri kupkuru olmuş yapraklar veya toprak üzerindeki dışkı (“talaş”) için denetlenir. İçinde tırtıl oyukları bulunan dallar aşağısından budanır. Budanan dallar yakılır.
|
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
9.5 Gövde ve Kökler Üzerindeki Karıncalar (Termitler) |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ |
ÂÂÂÂ
Bu türlerin bazıları aynı tarla içinde bulunabilir. Karıncalar; odunsu kökler, dalları ve gövdeyi yer. Tepeler üzerindeki çaylarda büyük hasarlara neden olurlar.
Tanımlanması ve Davranışı
Termitler, karıncalara benzer ancak, bir tüp şeklinde olan yumuşak beyaz vücutlara sahiptirler (karıncalar gibi dar bir bel’e sahip değildirler).
Bazı termitler sadece ölü odunları yer. Termitler çoğunlukla canlı odunlara saldırarak hasar verirler. Köklere girer ve yukarı yönde çalışırlar, sonuçta öz odunu yok ederler. Çay bitlisinde gövde kabuğu içine yuva yaparlar.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
ÂÂÂÂ
Toprak üstü semptomları solmuş yapraklar ve hastalıklı gelişim gösteren bitkilerdir. Sık sık gövde veya dallar üzerinde boru biçimli talaş veya balçık birikintileri gözlenir (ki bunlar yoluyla termitlerin izi sürülür)
Yaşam Döngüsü
Termitler nymph’den yetişkine kadar gelişimleri süresince çok az değişirler. Canlı ağaçların kabukları içinde, ölü ağaçlarda veya toprak içindeki yuvalarında yaşarlar. Termit lerin binlercesi bir yuvada yaşayabilir. Aynı yıl içinde, kanatlana yetişkinler yeni yuvalar yapmak için uzağa uçabilirler.
Bitkideki Hasarı ve Bitki Toleransı
Canlı odunlara saldıran termitlerin ağır istilası verimi %10 – 15 azaltabilir. Termitler gerekli besini aramak için toprak içinde gezinmezler, canlı odunları yerler. Bir çay ocağına ilk olarak, çay ocağının köklerine temas eden diğer ağaçların köklerinden girerler. Bu nedenle yeni bir çay tarlasına alan temizlendikten sonra bitki dikilir, ölü ağaçları ve kütükleri kökleri ile birlikte kaldırmak çok önemlidir.
Bir çay ocağı istila edildiği zaman ilk adım, gözlem yapmaktır. Termitler canlı odun ları mı yiyor yoksa sadece ölü odunlarını yiyor (odun önceden güneşte kavrulma yoluyla mı öldü, budamanın ardından veya hastalık nedeniyle mi öldü ?). termitler, canlı odunları yiyorsa bazı uygulamalar yanında insektisitlerde kullanılır. Budama zamanı, dalı kestikten sonra en az iki kez açılarak kabuk içindeki yuvalanma durumuna bakmalısınız. Ondan sonra yuvaya insektisit püskürtün. Budamadan hemen sonra ilaçlama yapmalısınız çünkü, termitler çok hızlı olarak açıklıkları balçık ile kapatacaktır. İstila edilmiş olan ocaklar için; sökmek, yakmak veya yeni bitki dikmek bir alternatiftir. Yeni bitki dikmeden önce komşu ocakların istila edilmediğinden emin olmak için kontrol etmelisiniz.
Termitler sadece ölü odunları yiyorsa, istila edilmiş olan dalları budayarak uzaklaştırın ve ağacın yüzeyi üzerinden balçık ve talaş tüplerinin her birini temizleyin. Olası yuvaları bulun ve yok edin (insektisit kullanın veya kazıyıp çıkarın). Yuva, bir ölü ağaçta veya toprak içinde kurulu olacaktır.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ
Tercüme :ÂÂÂÂ Kamil Engin İslamoğlu,ÂÂÂÂ Ziraat Mühendisi,ÂÂÂÂ E-Mail
Kaynak:ÂÂÂÂ Chapter Nine: Major Insect Pests of Tea in Viet Nam -ÂÂÂÂ Part A.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ Part B.ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ April 2001.ÂÂÂÂ FAO –ÂÂÂÂ Tea IPM Ecological GuideÂÂÂÂ Michael R. Zeiss, Koen den Braber. Translated by Tran Thanh Nam. Published byÂÂÂÂ CIDSE, I.P.O. BoxÂÂÂÂ 110, HaÂÂÂÂ Noi, VIET NAM
|
ÂÂÂÂ
kaynak: biriz.biz
|