İran Araştırma İnceleme Gezisi

Ulusal Çay Konseyi

İran Araştırma İnceleme Gezisi

İRAN ÇAY RAPORU
Rize Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Erdoğan ve Meclis Başkanı Resul Okumuş ‘un da aralarında bulunduğu 7 kişilik Borsa heyeti İran çay sanayisini yerinde incelemek amacıyla İran’ın Başkenti Tahran’da 8-12 Ocak tarihlerinde yapılan Agro Tech Gıda Teknolojileri Fuarı’na katıldı.

Heyet, çay üreticileri ve organik gübre, aromatik sıcak içecekler üreten sektör temsilcileri ile görüşmelerde bulundu. Tahran’daki gıda fuarının hemen ardından Hazar Denizi kıyılarındaki çay bölgelerine giden Rize Ticaret Borsası heyeti, Hazar Denizi kıyılarına Çalus şehri üzerinden, kuzeye doğru Azerbaycan sınırına kadar yaklaşık 400 km’lik subtropikal kıyı şeridinde çay, pirinç ve kivi bahçelerini inceledi. 
Gilan Eyaletinde, Reşt şehri ve İran çayının başkenti olan Lahican'da çay fabrikaları, çay satış yerleri, çay bahçelerinde incelemelerde bulunarak, çay sektör temsilcileri ile de görüşmeler yaptı  
 
Hazar kıyısından Astara şehri üzerinden Azerbaycan sınırına paralel şekilde Erdebil şehrine ulaşan heyet, Erdebil şehri üzerinden Tebriz’e ulaştı.  İran gezisi boyunca yaklaşık 1000 km. karayolu ile seyahat eden heyet İran çay sanayii, çay plantasyonları, çay kültürü ve tüketici alışkanlıklarıyla ilgili geniş çaplı araştırma şansını buldular. 

 
İran Türk Çay Sektörü İçin Potansiyel Bir Pazar   
İran devleti beş yıl öncesine kadar hem çay çiftçisini hem çay sanayicisini destekliyor, ayrıca çay sanayicilerinden satamadıkları dökme kuru çayı satın alıyordu. Çay tarımında devletin uyguladığı bu desteklerin sonucunda devletin elinde yaklaşık 200 bin ton kuru çay stoğu oluştu. Ancak İran hükümetinin tarım ürünlerine uyguladığı desteği çekmesi nedeniyle yıllık 70-80 bin ton civarında olan kuru çay üretimi 20-25 bin ton civarına düşmüştür. Son beş yılda stoklarda bulunan 200 bin ton çayın 150 bin tonu farklı yöntemlerle başta Rusya ve Türkiye olmak üzere dış pazarlara satılmıştır. Şu anda İran devletinin depolarında 5 yıl öncesinin üretimine ait, İran devletinin satılamaz kaydı koyduğu, insan sağlığına zararlı, tarihi geçmiş çaylar mevcuttur. Bu çaylar zaman zaman illegal yollarla satışa sunulmaktadır.
 
İran devletinin çay tarımında ki desteği çekmesi sonucu çay sanayicilerin %60’ı fabrikasını kapatmış, üreticilerin çoğunluğu tarlayı terk etmiş bulunmaktadır. Şu anda mevcut faaliyetlerine devam eden firmaların bir kısmı farklı ve organik çay üretimine başlamıştır. Gıda fuarında görüştüğümüz bazı firmaların, organik plantasyon oluşturmak suretiyle ürettiği çayları 20 farklı ülkeye kilosunu 18 Euro’dan sattığını kaydettik.
İran’da çay, elle veya makasla beş sürgün olarak toplanmaktadır. İran’da toplanan çayların, birinci ve beşinci sürgünün iklimsel özelliği nedeniyle kaliteli olduğu belirtilmektedir. Bugün her kilo yaş çay bedeli için 50 cent peşin olarak ödenmektedir. Çay sanayisinde çalışanların günlük ücreti 15 dolar civarında olup, herhangi bir sosyal güvenceye tabi değillerdir. İran’ın çay üretiminde kullandığı enerjinin sıfıra yakın bir maliyette olması nedeniyle kuru çay üretim maliyetleri bizden çok düşüktür.
İran’ın yıllık kuru çay üretiminin 20-25 bin ton olmasına karşılık yıllık kuru çay tüketimi, 120-125 bin ton civarındadır. Araştırmalarımız sonucunda çay tüketim potansiyelinin artma eğiliminde olduğu gözlemlenmiştir. Bölgede üretilen çayların tümü iç piyasada tüketilmemekte, 40’a yakın ülkeye ihracat yapmaktadır. Kuru çay pazar araştırmamızda ise ağırlıkta tea beag ve demlik poşet çay satışının fazla olduğu, bunun sonucu olarak ağırlıklı Hindistan, Endonezya ve Sri Lanka çayları ithal edilmekte. Dökme çayların 0,5 ve 1 kilogramlıkların ortalama fiyatı 10-12 dolar civarındadır.
Diğer taraftan Hazar bölgesinde ki iklim yapısı nedeniyle çaylık alanlarda zararlı haşerelerle mücadele etmek için ilaçlama yapılmaktadır. Görüşme yaptığımız firmaların verdiği bilgiler doğrultusunda iki kez ilaçlama yapıldığı, kimyasal gübre olarak üre ve amonyum nitrat kullanılmaktadır.
 
İran Hakkında Genel Bilgiler
İran, ülkemizin iki katı büyüklüğünde 80 milyon nüfusu olan, nüfusunun %80’i şehirlerde yaşayan ve dünyanın 18. ekonomisi durumundadır. İran ekonomisinin %35’i doğrudan devlete ait petrol ve gaz endüstrisi ve %45’lik te devlete bağlı vakıflar aracılığıyla yürütülmektedir. Özel sektörün İran ekonomisindeki payı %20’dir. 2012 yılından itibaren devlet tarım ürünleri üretiminde bütün destekleri kaldırmıştır. Bu nedenle tarım ürünleri dünyada ki pazarla benzerlik göstermektedir. İran’da bulunan Azeriler, nüfusun yaklaşık %50’sini oluşturmaktadır. Bu nedenle İran’a yapacağınız seyahatte dil sorunu çekmeyip, Türkçeyi rahatlıkla kullanabilirsiniz. Diğer taraftan İran’da ticarettin önemli kısmı Azeri tüccarlar tarafından yapılmaktadır. İran’ın tarım alanları; Hazar Denizi kıyısı boyunca düz tarımsal alanlar mevcut olup, buralarda kivi, çeltik ve üzüm yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yamaç ve dağlık kesimde ise çay tarımı yapılmaktadır. Hazar Denizi kıyıları aynı zamanda turistik bir bölgeye sahiptir.
SONUÇ
İran’ın Rest, Lahican ve Tebriz’deki depolarında bulunan, İran devleti tarafından satılamaz kaydı konmuş, son kullanma tarihi geçmiş, insan sağlığını tehdit eden 50 bin ton kuru çayın İran makamlarınca yerinde imha edilmesi için resmi yollardan İran hükümetiyle bağlantıya geçilmesi, bu kuru çayın kaçak yollardan Türkiye’ye girişinin önlenmesi hayati önem taşımaktadır.
Komşumuz olan İran, bu zamana kadar ticaret alanında değerlendiremediğimiz bir pazar olarak yanı başımız da duruyor. Çay sanayicileri olarak, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da var olan damak tadına göre çay üretimi yapabilirsek hem bu bölgelerde yaşayan çay tüketicilerini kazanmış oluruz hem de İran ve kuzey ırak bölgesinde var olan çay pazarına açılmış oluruz. Bu tür araştırma ve inceleme gezileri özellikle yeni pazarlara açılabilmek için önemli bir fırsattır. Bunca yıl kapımızın dibinde 100 bin tonluk bir pazar var ve biz bu pazarı değerlendirmiyoruz. Ülkemize, bölgemize ve ilimize milli gelir sağlayabileceğimiz bu pazarı çay sanayicilerinin değerlendirmesi gerekir.
İran halkından görmüş olduğumuz yakın ilgi ve alaka bizleri mutlu etmiştir. Yıllardır bilinen yanlış algıların ortadan kaldırıp, bizlerin İran’ı yakından tanıyıp, ticari ve insanı ilişkilerimizi geliştirmemiz önem arz etmektedir.


                                                                Mehmet ERDOĞAN
                                                               Rize Ticaret Borsası
                                                               Yönetim Kurulu Başkanı

video prodüksiyon şirketi